Voedingssupplementen lijken populairder dan ooit, maar ondertussen heerst er op social media nogal wat onduidelijkheid over hoe en óf je ze überhaupt moet gebruiken. Hoe slik, smeer en druppel je verstandig?
We vroegen het aan Renger Witkamp, hoogleraar Nutritional Biology aan de Universiteit Wageningen.
Wie anno 2024 een natuurwinkel of drogisterij instapt, loopt tegen schappen vol vitaminen, mineralen en kruidenmiddelen aan. In 2022 besteedden Nederlanders maar liefst 174,1 miljoen euro aan alleen al vitaminen en mineralen, meldt brancheorganisatie van fabrikanten en importeurs van zelfzorgmiddelen Neprofarm. Uit onderzoek van het RIVM blijkt dat in de periode 2019-2021 zelfs bijna zestig procent van de volwassenen weleens voedingssupplementen slikte, waarbij de stijging onder vrouwen het hoogst was. Ook hoogleraar Witkamp ziet dat ze de afgelopen jaren populairder zijn geworden. “In Nederland waren we altijd ‘matige slikkers’ in vergelijking met andere landen, maar dat lijkt voorbij.”
Uit eerder onderzoek van LINDA. bleek dat lezers met name vitamine D, magnesium en multivitaminen slikken. Ook omega 3 visolie en vitamine C en B12 zijn populair. Geen verrassende lijst, vindt Witkamp. “Zeker tijdens het begin van de Covid pandemie zochten veel mensen hun heil bij vitamine D en C. De branche heeft daarvan geprofiteerd want veel mensen zijn dit blijven doen. Ook magnesium slikken is op dit moment een trend.”
Van vitamine D voor ouderen en jonge kinderen tot vitamine B12 voor vegetariërs en veganisten: in verschillende gevallen is het slikken van bepaalde voedingssupplementen zeer verstandig, benadrukt Witkamp. “En vergeet de medicijngebruikers niet, want sommige geneesmiddelen kunnen tekorten veroorzaken. We leiden apothekers nu op om mensen daar beter in te begeleiden. Ook mensen die een maagverkleining hebben ondergaan, een steeds groter wordende groep, moeten in samenspraak met een arts of diëtist supplementen blijven slikken.”
Gestopt met vlees eten? Deze voedingsstoffen 'mis' je, en zo krijg je ze alsnog binnen
Ondertussen kiezen vooral meer mensen die het niét nodig hebben voor extra vitaminen en mineralen, ziet Witkamp. “Supplementen passen binnen de trend van veel bezig zijn met je gezondheid, en dat is vaak een redelijk elitaire bezigheid. Dit zijn ‘luxe slikkers’ die al gezond eten en veel bewegen, en dan denken bij een pilletje meer of minder: baat het niet, dan schaadt het niet. Dat zie je bijvoorbeeld veel bij fanatieke sporters en magnesium.”
Mensen die het wél nodig hebben, gebruiken volgens Witkamp vaak niets. Ook omdat zij zich niet altijd van tekorten bewust zijn. Volgens het Voedingscentrum hoeven mensen met een goede gezondheid en een gezond voedingspatroon in principe geen supplementen te slikken. Maar zo simpel is het vaak niet, zegt Witkamp. “Veel mensen komen toch niet elke dag aan voldoende groente en fruit, ook als ze redelijk gezond eten. Een multivitamine- of mineralenpreparaat zorgt er dan voor dat je in ieder geval alles binnenkrijgt wat je nodig hebt.”
Je eigen voedingspatroon onder de loep nemen, kan dus geen kwaad. Zo vermoedt Witkamp dat velen weinig vis eten. “Ik ben er dan ook niet op tegen omega 3 visolie voor de gezondheid van hart- en bloedvaten te slikken. Je neemt daar niet snel te veel van, en met oog op duurzaamheid is een capsule wellicht zelfs beter dan vis zelf. Wel moet je er niet te hoge verwachtingen van hebben. Bij de meeste supplementen blijft het moeilijk om aan te tonen of je er baat bij hebt.”
Deze voedingssupplementen slikken we massaal (doch niet zonder risico)
Wil je supplementen gaan slikken? Begin dan met een preparaat dat alle noodzakelijke vitamines en bij voorkeur ook mineralen bevat, zegt Witkamp. “Dan weet je zeker dat je genoeg binnenkrijgt, en dat kan een geruststellend gevoel geven.” Let wel op hoeveel er in een pilletje zit, raadt de hoogleraar aan. “Er zijn producten op de markt die wel zes tot zeven keer de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid bevatten. Dan kun je diverse problemen krijgen. Tegelijkertijd hoef je niet al te moralistisch te zijn. Als je je er goed bij voelt én dicht bij de aanbevolen hoeveelheid blijft, is het allemaal niet zo erg.”
Wie te veel magnesium slikt, zal hooguit last van haar darmen krijgen. Vervelend, maar niet schadelijk. Dat geldt helaas niet voor alle supplementen. Zo kan een overdosis aan vitamine A de lever beschadigen, ontdekte LINDA.nl eerder. “Vitamine A moet je ook niet nemen als je zwanger bent”, vult Witkamp aan. “Enkele jaren geleden waren preparaten op de markt waar veel te veel vitamine B6 in zat. Dat kan neurologische problemen veroorzaken. Schaatser Sven Kramer kreeg daardoor bijvoorbeeld last van prikkelende voeten en coördinatieproblemen.”
Witkamp raadt in ieder geval aan om het internet zoveel te vermijden. “De NVWA (Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit, red.) waarschuwt voor kruidenpreparaten van het internet die zogenaamd alleen uit kruiden bestaan, maar dan ook actieve stoffen blijken te bevatten.” Zo zijn er online ‘potentie verhogende kruiden’ verkrijgbaar waar gewoon viagra in zit. “Als deze vanuit het buitenland verkocht worden, is daar weinig controle op.”
Dit wil je weten over het slikken van magnesium: 'Het is bijna nooit nodig'
Witkamp wijst daarnaast op de gezondheidsrisico’s van het combineren van kruidenpreparaten en geneesmiddelen. “Sommige kruiden hebben een effect op de lever of de nieren”, legt hij uit. “Je lichaam kan medicijnen daardoor sneller, of juist minder snel afbreken.” Het kan daarom verstandig zijn om je arts van eventueel gebruik op de hoogte te brengen.
Witkamp begrijpt dat mensen supplementen slikken, en benadrukt dat extra vitaminen en mineralen nuttig kunnen zijn. Wel denkt hij dat we onszelf vaker zouden moeten afvragen waarom we dit doen. “Heb je bijvoorbeeld veel stress of eet je te weinig fruit? Supplementen zijn soms een ‘excuustruus’; als je na een slecht weekend voor de zekerheid een pilletje neemt. Het klinkt misschien oubollig, maar het allerbelangrijkste blijft je leefstijl. Let erop dat je gezond eet, goed slaapt, voldoende beweegt en je stressniveau in de gaten houdt. Uiteindelijk doe je jezelf daar het grootste plezier mee.”
Teun van de Keuken probeert 7 populaire diëten: 'Stond ik een wortel af te wegen'
