In Nederland worden vrouwen vanaf 30 jaar elke vijf jaar uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. In omringende landen is dat vanaf een jongere leeftijd en vaker. Waarom?
Ruud Bekkers, gynaecoloog-oncoloog en hoogleraar preventie gynaecologische kanker aan Maastricht University, vertelt wat de voor- en nadelen zijn van dit beleid. En waarom is er voor gekozen? LINDA. vraagt het aan het RIVM.
In Nederland begint de preventieve screening op baarmoederhalskanker vanaf de leeftijd van 30 jaar. Er zijn gevallen bekend waarbij baarmoederhalskanker zich ontwikkelde nog voor het dertigste levensjaar. Zo maakte Emma Heesters (28) afgelopen jaar bekend behandeld te worden voor baarmoederhalskanker.
Waarom kiest Nederland toch voor een screening vanaf 30 jaar? “Het is het meest kosteneffectief om pas uitstrijkjes te laten maken vanaf dertig jaar”, vertelt Bekkers. “Om ons heen zijn er inderdaad landen die een ander beleid hanteren en dus eerder en vaker testen.” Zo kiest Duitsland al voor een uitnodiging voor een uitstrijkje vanaf 20 jaar, om de drie jaar. In België gebeurt dit elke drie jaar vanaf 25 jaar.
Kelly (35) had voorstadium van baarmoederhalskanker: 'Laat een uitstrijkje afnemen'
“Als de screening eerder start, zou een te grote groep vrouwen onterecht behandeld worden of zich onnodig ongerust maken”, aldus het RIVM. “Jonge vrouwen hebben namelijk een grotere kans dat hun lichaam HPV zelf opruimt.” Daarnaast kent te vroeg ingrijpen na het vinden van ongewone cellen volgens zowel de oncologisch-gynaecoloog als het RIVM meer nadelen dan voordelen.
“In de jongere groep zou heel vaak een HPV-infectie worden aangetoond die nog door het lichaam zelf zal worden opgeruimd. Als er dan toch ook vervolgonderzoek naar de cellen gedaan wordt, kunnen daar onrustige cellen worden aangetroffen die ook nog zelf door het lichaam kunnen worden opgeruimd”, licht het RIVM toe.
Daarnaast wijst Bekkers erop dat je als gynaecoloog verplicht bent om te handelen bij het vinden van ernstig onrustige cellen. “Je grijpt dan in terwijl het lichaam HPV zonder ingrijpen ook had kunnen verslaan. Na zo’n ingreep neemt de kans op vroeggeboorte toe, wat weer kan zorgen voor afwijkingen of handicaps bij een baby.”
Moet de mogelijkheid er niet zijn om je vaker preventief te kunnen laten screenen? “Dat is vanuit een professioneel standpunt, een slechte beslissing. Als je jaarlijks een uitstrijkje zou laten maken spoor je dus vaak een HPV-besmetting op die het lichaam in de toekomst misschien zelf opruimt. En ingrijpen heeft dus meer negatieve gevolgen dan wanneer je lichaam het zelf opruimt”, vertelt Bekkers.
De gynaecoloog benadrukt wel dat vrouwen met klachten zich altijd moeten melden. In dat geval is het volgens de gynaecoloog bijna altijd verstandig om een uitstrijkje te laten maken. Het RIVM sluit zich hierbij aan: “We benadrukken wel dat het belangrijk is om bij klachten altijd naar de huisarts te gaan, ongeacht je leeftijd.”
“Ik denk dat we in de toekomst minder uitstrijkjes gaan maken in het leven van de vrouw”, vertelt Bekkers. De gynaecoloog-oncoloog wijst daarvoor naar de effectiviteit van de HPV-vaccinatie.
“De effectiviteit van de HPV vaccinatie is groot. Diverse landelijke onderzoeken laten zien dat de kans op het ontwikkelen van baarmoederhalskanker na de vaccinatie met 88 procent afneemt. Daarnaast laten steeds meer mannen zich ook vaccineren.”
Annemieke kreeg baarmoederhals- en vaginakanker na HPV: 'Niemand kan je hierop voorbereiden'
Ook het RIVM denkt dat vaccinatie belangrijk is in het bestrijden van HPV. “Vaccinatie is een hele belangrijke maatregel om te beschermen tegen baarmoederhalskanker. In die zin zal er in de groep instromers ook al meer bescherming zijn tegen baarmoederhalskanker en zal deze kanker dus ook minder op gaan treden bij jongere vrouwen die gevaccineerd zijn.”
Het RIVM laat weten dat de Gezondheidsraad in 2025 tot en met het begin van 2026 een adviestraject in zal gaan voor het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker. “Zij kijken daarbij mogelijk ook naar de leeftijdsgrenzen.”
Hoeveel vrouwen krijgen baarmoederhalskanker voordat ze dertig zijn? “In 2023 werd bij 29 vrouwen in de leeftijdsgroep van 15 tot 29 jaar de diagnose baarmoederhalskanker vastgesteld. In totaal kregen dat jaar 887 vrouwen deze diagnose”, licht het RIVM toe.
Tijdens het huidige bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker, krijgen vrouwen vanaf 30 jaar een uitnodiging thuis met een uitnodiging tot het maken van een uitstrijkje. Om het testen laagdrempeliger te maken, wordt er standaard een thuistest meegestuurd. Vrouwen kunnen deze test afnemen en na een positieve uitslag terecht bij de huisarts.
Afgelopen week werd bekend dat het meerendeel van de jonge vrouwen tussen de 30 en 34 jaar de uitnodiging laten liggen. Maar drie op de tien onderneemt binnen twaalf weken actie. Om deelname aan te moedigen startten Bevolkingsonderzoek Nederland, het RIVM en KWF Nederland de campagne ‘Doe het vandaag!’ op de eerste dag van de Baarmoederhalskankerpreventieweek.
Kim kreeg door HPV op haar 28ste de diagnose baarmoederhalskanker: 'Werd per toeval ontdekt'
