Geweld tegen zorgpersoneel

De angst is af te lezen van de gezichten van het zorgpersoneel. Even daarvoor waren ze al op de eerstehulpafdeling zelf geslagen en geschopt. Bloedvlekken op de vloer bewijzen dat het er heftig aan toeging.

De video was het schokkende bewijs dat er iets grondig mis is in Italiaanse ziekenhuizen. In 2023 hadden artsen en verpleegkundigen volgens officiële cijfers 16.000 keer te maken met geweld; dat zijn ruim 40 incidenten per dag. Voor het overgrote deel gaat het om verbaal geweld, maar ook fysiek geweld komt veelvuldig voor.

A Foggia 50 persone prendono a calci e pugni medici e infermieri. Ora basta!! La politica non può continuare a girarsi dall’altra parte, deve fare qualcosa di più per tutelare i sanitari e migliorare le loro condizioni di lavoro pic.twitter.com/dxiEHCd7hr

— Matteo Bassetti (@ProfMBassetti) September 6, 2024

Een week na het incident in Foggia was het weer raak, nu in Pescara aan de Adriatische kust. Het personeel van de oncologische afdeling van het ziekenhuis werd aangevallen door veertig familieleden van een man die vlak daarvoor in het ziekenhuis was overleden. Dezelfde dag werd in Salerno, net onder Napels, een vrouwelijke arts geslagen door een patiënte en een familielid. “Het is een keer genoeg”, zegt Antonio de Palma, voorzitter van Nursing Up, de grootste vakbond van verplegend personeel in Italië. “Artsen en verpleegkundigen in Italië riskeren elke dag en nacht hun leven.”

Fysiek geweld

Volgens de laatste cijfers heeft 81 procent van de artsen en de verpleegkundigen weleens te maken gehad met verbaal of fysiek geweld; 23 procent zegt fysiek aangevallen te zijn door patiënten of familieden van patiënten, 77 procent is weleens uitgescholden of bedreigd. Verreweg de meeste gevallen komen voor in de ziekenhuizen, vooral op de eerste hulp is geweld aan de orde van de dag.

“Die 16.000 incidenten zijn slechts het topje van de ijsberg”, zegt vakbondsman De Palma. Meer dan twee derde van het medisch personeel doet geen aangifte uit tijdgebrek. “De meesten kiezen ervoor hun tijd door te brengen met hun gezinnen in plaats van op een politiebureau. Volgens onze berekeningen zou het gaan om meer dan 100.000 geweldsincidenten per jaar.”

De reden voor het toenemende geweld ligt deels in het chronische personeelstekort waarmee de Italiaanse publieke gezondheidszorg al jaren kampt. Het Sistema Sanitario Nazionale (SSN), vergelijkbaar met de Britse National Health Service (NHS), was een publiek gezondheidssysteem om trots op te zijn. Het werd gezien als één van de beste ter wereld. Gefinancierd uit belastingopbrengsten hebben alle Italianen gratis toegang tot gezondheidszorg van hoge kwaliteit.

SEH-arts over agressie in de zorg: 'Maakt zorgverleners minder betrokken, terwijl dat de basis is'Lees ook

Bezuinigingen

De laatste decennia is er echter drastisch bezuinigd om de SSN betaalbaar te houden. Bovendien is een groeiend deel van het overheidsbudget gegaan naar private zorginstellingen. Als gevolg van de bezuinigingen is de kwaliteit van het gezondheidssysteem flink gedaald. De salarissen zijn laag en er is de afgelopen jaren te weinig personeel aangenomen om artsen en verpleegkundigen die met pensioen gaan te vervangen.

Volgens de Italiaanse artsenvakbond ANAAO is de situatie vooral zorgelijk op de eerstehulpafdelingen. De helft van de vacatures is vacant. De frustratie over lange wachttijden en overwerkt personeel groeit. “Het is geen reden voor geweld“, zegt De Palma van verpleegkundigen vakbond Nursing Up. “Maar het gebrek aan goed service kan mensen die toch al gestrest zijn aanzetten tot verbaal of zelfs fysiek geweld.”

Het geweld in het ziekenhuis in Foggia was voor Nursing Up de druppel. In een persbericht roepen ze het Ministerie van Binnenlandse Zaken op om de veiligheid van het medisch personeel in Italiaanse ziekenhuizen te waarborgen en indien nodig zelfs het leger in te zetten. “Dat is geen provocatie”, zegt De Palma. “Eerder dit jaar belde een collega met de mededeling dat een patiënt haar een vinger heeft afgebeten. Het is geen provocatie, maar bittere ernst.”

Veiligheid personeel

Volgens De Palma ligt de oplossing niet in het barricaderen van de Italiaanse ziekenhuizen, maar in het verbeteren van de veiligheid van het personeel door onder andere een permanente politiepost in elk ziekenhuis. “Die waren er ooit, maar zijn in de loop der decennia wegbezuinigd.”

In een eerste reactie heeft de minister van gezondheidszorg Schillacci aangekondigd dat mensen die medici aanvallen tot 48 uur na het voorval gearresteerd kunnen worden. Daarnaast heeft Fratelli d’Italia, de partij van premier Meloni, een wetsvoorstel geschreven waarin het fysiek of verbaal aanvallen van medisch of verplegend personeel bestraft kan worden met ontzegging van toegang tot de publieke gezondheidszorg, met uitzondering van noodgevallen.

“De vraag is of het grondwettelijk mag”, legt De Palma uit. Bovendien is het volgens hem geen oplossing. “Een tijdje geleden heeft een achttienjarige jongen een verpleegkundige aangevallen in het ziekenhuis. Stel dat die regel er al zou zijn, wat zou de impact zijn van ontzegging op toegang tot medische zorg op een achttienjarige gezonde jongen? Die is nihil.”

Geld

Wat nodig is voor het verbeteren van de situatie voor artsen en verpleegkundigen in de Italiaanse ziekenhuizen is – zoals zo vaak – geld. Na decennia van afbraak van de publieke gezondheidszorg heeft het SSN investeringen nodig. Salarissen moeten omhoog en secundaire arbeidsomstandigheden moeten worden verbeterd, waarbij veiligheid natuurlijk ook een belangrijke rol speelt.

“Ik zie geen grote sommen geld onze kant op komen”, zegt De Palma teleurgesteld. “Om het geweld te bestrijden is er geld nodig.” Zolang dat geld er niet is, zullen er zeer waarschijnlijk meer schokkende video’s uit Italiaanse ziekenhuizen komen.

Zorgmedewerkers over (mentale) mishandelingen: 'Het gebeurt steeds vaker'Lees ook