Mannelijkheid moeilijk te definiëren

Na het maken van de films vinden Bergman en Timmers het nog altijd moeilijk om mannelijkheid anno 2019 te omschrijven, vertellen ze via de telefoon. “Ik weet juist minder wat een zogenaamde echte man is”, vertelt Sunny. “De termen mannelijkheid en vrouwelijkheid zijn na mijn onderzoek bijna inhoudsloos geworden. Ik zie die hokjes als een gevangenschap, omdat ik op bepaalde punten zogenaamd ook mannelijk gedrag vertoon. Het was ook een eyeopener toen ik Tofik en Willem sprak over hun documentaire. Ik wist niet dat mannelijkheid zo’n groot probleem is in de homogemeenschap.”

Norm opgelegd door de maatschappij

Willem vult aan: “Welke uiterlijkheden en karaktereigenschappen ‘mannelijk’ zouden zijn, wordt al eeuwenlang bepaald door de maatschappij. Vroeger waren ‘echte mannen’ bijvoorbeeld gespierd en stoer. Tofik en ik hebben allebei van jongs af aan geleerd onze vrouwelijke eigenschappen te onderdrukken en voelden de druk stoer te doen. Na het maken van de documentaire ben ik daar totaal van teruggekomen.” Sunny herkent het, zegt ze. “Mijn vriend was in zijn tienerjaren Prince-fan en wilde dezelfde kleren aantrekken als hij. Maar omdat dat niet conform de norm was, werd hij in elkaar geslagen.”

Op IJsland doen ze het anders

Ze vervolgt: “Tijdens het draaien van mijn film ging ik naar IJsland, waar ze een alternatief onderwijssysteem hanteren. Zij stellen dat maatschappelijke verwachtingen jongens menselijke eigenschappen als kwetsbaarheid ontzeggen. Jochies mogen hun emoties niet meer tonen als ze puber worden en proberen binnen de hokjes te passen. Op IJslandse scholen trainen ze jongens juist hun zachtere vaardigheden te ontwikkelen en leren ze meisjes assertiever te worden.” Dat is volgens de filmmaker een eerste stap in de goede richting.

Wie gepest is, gaat pesten

“Ik heb gemerkt dat mensen die van jongs af aan weten dat ze niet tot de norm horen en gepest werden, zelf gaan pesten”, vertelt Willem. “Dat is ook waarom homo’s zo hard naar elkaar kunnen zijn. In de homogemeenschap is het nu erg verdeeld. Er is een groep die steeds verder gaat om hun mannelijke idealen te behalen zoals een gespierd lichaam. Anderen willen zich er steeds meer aan onttrekken en zien mannelijkheid minder als ideaal.” Sunny herkent dit. “Psychiater Glenn Helberg vertelt in mijn film dat als je vroeger hebt geleerd je eigen gevoelens te onderdrukken, dit voor innerlijke stress zorgt. Daarom ga je weer andere mensen onderdrukken of pesten. Dit is ook een oorzaak van het #MeToo-gedrag van sommige mannen.”

Giftige verwachtingen

“Seksueel geweld tegen vrouwen is grensoverschrijdend gedrag en toont een gebrek aan empathie voor de ander”, vervolgt ze. “De mannen die dit doen denken de macht over een ander te hebben. Ze onderdrukken hun medemenselijke gevoelens. Dat is giftig.” Willem vertelt opgegroeid te zijn op een legerbasis. Een plek waar mannelijkheid dé norm is. “Ik had daardoor een monotoon beeld van wat mannen hoorden te zijn. Toen ik op mezelf ging wonen, besefte ik pas dat mannelijkheid niet eenzijdig is.”

Lees ook
Sunny Bergman belt haters op: ‘U vindt dat ik moet worden doodgeslagen?’

Wetenschappelijke mythes

Sunny: “Heel veel mensen baseren mannelijkheid en vrouwelijkheid op wetenschappelijk onderzoek. Daarin stellen ze dat vrouwen en mannen andere hersenen hebben. Of dat mannen zich anders gedragen door hun testosteron. Maar dat zijn voornamelijk mythes die ik in mijn documentaire ontkracht.” Willem lacht. “Ik was daar geschokt over, toen ik dat in je film zag”, zegt hij. “Zijn mannen en vrouwen dus toch niet zo verschillend als we denken.”

Man Made van Sunny Bergman en Acting Straight van Willem Timmers en Tofik Dibi zie je maandagavond 8 april vanaf 21.00 uur op NPO2.