Renske Endel is vijf jaar oud als haar liefde voor turnen ontvlamt. Ze gaat op gym en begint op negenjarige leeftijd met serieuze turntraining. Ze heeft dan nog geen idee van de impact die die keuze op haar leven zal hebben.
In de VPRO-documentaire De Gouden Lichting is Renske één van de vrouwen die vertelt over het machtsmisbruik in de turnwereld. Aan LINDA.nl vertelt ze – samen met haar moeder – over deze heftige tijd.
“De liefde voor turnen kwam bij mijn zus vandaan”, aldus Renske. “Zij deed aan gym en leerde mij oefeningen. Dat vond ik leuk en ik leerde snel.” Ze gaat drie jaar lang wekelijks naar de gymvereniging in Broek op Langedijk. “Toen werd ik gescout en ben ik naar Opmeer gegaan voor turntraining. Mijn ouders vonden het een grote stap. Ik wilde graag, maar van hen moest ik het rustig opbouwen. Na een half jaar ben ik begonnen met 20 à 25 uur per week trainen.”
Ze heeft dan nog niet door dat er een glansrijke carrière in de topsport voor haar in het verschiet ligt. “Je groeit erin. Ik ben nooit heel zichtbaar geweest. Ik had veel talent, maar was bescheiden en op de achtergrond. Dacht dat dit niet voor mij was weggelegd.” Dat herkent ook haar moeder Lia: “Renske was heel bescheiden, en wij als ouders stonden er hetzelfde in.” Lia is onder de indruk als ze voor het eerst meegaat naar Opmeer. “Ik dacht: jeetje, wat zijn ze allemaal goed, en wat was het een andere wereld.”
De eerste jaren heeft de Noord-Hollandse veel plezier in het turnen. “Het eerste jaar bij de turnvereniging was echt anders dan bij de gymvereniging. Ik trainde veel en moest me aan bepaalde regels houden: niet meer naar feestjes, niet spelen met vriendjes en vriendinnetjes. Mijn leven stond in het teken van de sport. Ik moest schakelen en was zoekende, maar het ging me goed af en ik had het snel door. Het eerste jaar ging ik echt met plezier en kriebels in mijn buik naar de training.”
Maar dat slaat om als ze een nieuwe trainer krijgt: Gerrit Beltman. Hij ziet Renske als een rijzende ster. Lia: “De eerste zin die hij uitsprak toen hij bij ons langskwam was: ‘Hoe oud is Renske in 1999?’ Het was toen 1994 en ik antwoordde: ‘Zestien’. In 1999 zouden de wereldkampioenschappen zijn, een jaar voor de Olympische Spelen. Ik dacht: man, waar heb je het over? Niks ten nadele van Renske, maar ik was laconiek en dacht: wij komen uit zo’n andere wereld. Maar we gingen om tafel om het erover te hebben.”
Tekst gaat verder onder de foto.
Turncoach Gerrit Beltman: 'Ik mishandelde en vernederde jonge turnsters'
Met Gerrit als trainer verandert de sfeer. “Die was killer en kouder”, aldus Renske. “In het eerste jaar dat ik met hem trainde is zo’n 70 procent van alle meisjes gestopt. Ik was één van de twee die overbleef.” Dat is niet voor niks. “Gerrit kon heel boos worden, schelden en schreeuwen. Ik schakelde mijn emoties uit. Was bang als ik bewegingen moest doen waar ik niet klaar voor was. Ik ben vaak gevallen, heb veel blessures gehad en ging daarna gewoon door. Pijn mocht er niet zijn. Als ik viel, was dat mijn eigen schuld. Dat geloofde ik. Ik was degene die het verkeerd deed en ik stelde hem teleur.” Klappen heeft ze niet gekregen. “Maar in de turnsport zijn er veel bewegingen waarbij je moet worden opgevangen. Dat gebeurde niet altijd. Ik voelde me niet veilig.”
Wat haar moeder hiervan merkte? “Ze leefde een ander soort leven. Ik had wel door dat ze veranderde. Ze was heel gesloten, vertelde geen details. Ik nodigde Gerrit weleens uit. Dan vroeg ik of er iets gebeurd was op de training en dan hoorde ik een eenzijdig verhaal. Hij verdraaide het. Ik gaf hem adviezen, maar daar heeft hij nooit wat mee gedaan.”
Achteraf ziet Lia dat Gerrit het gezin uit elkaar probeerde te drijven. “Hij zei lelijke dingen over ons, maar dat wisten we niet. Renske zat in een spagaat en dat gebeurde allemaal achter gesloten deuren. Op haar twaalfde hebben we psychologische hulp ingeschakeld, maar daar was Gerrit niet blij mee. Er waren veel tranen, maar ook successen en soms kwam Renske extreem blij thuis.”
In 2001 wint Renske de eerste medaille sinds 1903 op een wereldkampioenschap. Er zouden nog verschillende medailles volgen. Renske: “Gerrit was manipulatief. Soms was hij een periode lang een vrolijke en leuke trainer. Dat was vaak als hij bang was dat ik zou stoppen. Daarna kwam dan weer een terugval en waren er periodes dat ik dagelijks preken kreeg.”
Als Renske op vijftienjarige leeftijd besluit tijdens een internationale wedstrijd niet de vloer op te gaan, lopen de gemoederen hoog op. “Een eigen mening was niet toegestaan. Gerrit zei dat ik niks waard was en dat het beter was als ik er niet was. Toen heb ik besloten om te stoppen. Het was een moeilijke tijd waarin ik mij moest los worstelen.” Ze gaat opnieuw in gesprek met een psycholoog die haar helpt weer te gaan voelen en ze stapt over naar een nieuwe trainer in Nijmegen. “Dat was een goede stap. Daar ging het veel beter.”
Turnster Sanne Wevers stapt na ‘incident’ uit nationale selectie
Inmiddels is Renske alweer twintig jaar acrobaat. “Ik ben trots op waar ik nu sta. Zeker na alles wat ik heb doorgemaakt en heb moeten aangaan. Ik heb net zo’n passie voor acrobatiek als vroeger voor turnen. Het is mooi dat dit op mijn pad is gekomen.”
Ook moeder Lia is trots: “Renske is zo’n prachtig mens. Ik ben zo trots en leer nog elke dag van haar. Ik vind het fantastisch hoe zij in het leven staat en ben blij dat wij weer zo’n goede band hebben. Daar heb ik zelf ook psychologische hulp voor gezocht. Ik worstelde met de vraag: hoe hebben wij dit kunnen laten gebeuren? We hebben alles op tafel gegooid, ik heb schuld bekend en onze band is minstens net zo goed als het vroeger was. Daar ben ik superdankbaar voor.”
De eerste aflevering van De Gouden Lichting was maandag op televisie.
Heftige ontboezemingen in turndocu 'De gouden lichting': 'Ik stond doodsangsten uit'
