Elly Vleeschhouwer-Blocq overleefde als Joods meisje van 15 jaar de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog, mede dankzij de steun van haar man Wim. Helaas kwamen haar ouders, de ouders van Wim en veel andere familieleden om.
In een speciale aflevering van Sophie & Jeroen, vertelt Elly haar verhaal.
Jeroen begint met een foto van de bruiloft van haar broer in 1942. De bruiloft werd thuis gevierd, want op dat moment mochten Joden nergens meer heen. “Ik moest van school af, ik mocht nergens meer in, alles was verboden voor Joden. Dat was niet prettig, maar ondanks alles bleef ik positief,” vertelt ze.
Ze legt uit: “Er zijn mensen die mij haten, terwijl ze mij helemaal niet kennen. Je moet elkaar leren kennen, dan haat je elkaar niet meer. Dan zou er geen narigheid en geen oorlog meer zijn.”
Toen Joden verplicht werden een Jodenster te dragen, weigerde Elly dat te doen. “Maar vader haalde ze toch. Hij vroeg waarom ik geen ster wilde dragen. Ik wilde niet in een hokje geplaatst worden. Ik ben gewoon een van de vele mensen in Nederland.” Om de oorlog te overleven, trouwde ze op haar zeventiende met Wim. “Dat was heel jong, maar mijn ouders hoopten dat we zo bij elkaar konden blijven. Maar dat bleek niet zo te zijn. Als je gearresteerd werd, werden mannen en vrouwen van elkaar gescheiden.”
Dan komt het moment dat de politie Elly komt arresteren. Wim hoefde niet mee, maar ging toch. Ze belandt in Kamp Vught, waar ze in een naaiatelier werkt. Wim maakt de transportlijsten voor de Duitsers en kan zo voorkomen dat Elly op transport wordt gezet. “Hij heeft me meerdere keren geholpen en daar heb ik mijn leven aan te danken.”
In het kamp zit ook het arbeidscommando Philips-Kommando, waar producten als radiobuizen, scheerapparaten en knijpkatten worden gemaakt. Dat redt haar leven opnieuw. Zodra Elly op de lijst wordt gezet, grijpt Frits Philips in en redt de vrouwen. Ze waren nodig om te werken vanwege hun kleine vingers. “Hij zei: ‘Je mag ze niet vermoorden, want we hebben ze nodig in de fabriek.'”
Op 3 juni 1944 wordt Elly toch op transport gezet naar Auschwitz. Angst heeft ze niet: “Ik wist niet waar ik naartoe ging, dus ik had geen angst. Sommige mensen wisten het wel, maar ik zat in een wagon waar niemand het wist.”
Als Elly aankomt in Auschwitz, hoort ze in de verte een stem die “Dag Elly” roept. Het blijkt Wim te zijn. “Ik was blij dat hij nog leefde, daar stond en mij die oppepper gaf.” In het kamp zien Elly en Wim elkaar niet, maar ze denken wel aan elkaar. Ze sturen elkaar briefjes en zonder dat ze het van elkaar weten, sparen ze brood voor elkaar. Uiteindelijk komt Elly in Zweden terecht, waar ze onder erbarmelijke omstandigheden leeft, maar het wel overleeft.
Als ze in een ziekenhuis terechtkomt, meer dood dan levend, denkt ze: “Dan ga ik in ieder geval zelf dood.” Maar ik ben toch blijven leven. En nu ben ik 99 jaar.” Na de bevrijding staat ze niet meteen weer op de been. Ze moet flink aansterken, krijgt speciale voeding en moet weer leren melk drinken, vertelt ze. Dan blijkt dat Wim ook nog leeft en worden ze weer herenigd.
Ondanks alle ontberingen haat ze niet. “Ik haat de Duitsers niet. De nazi’s waren Duitsers, maar niet alle Duitsers waren nazi’s. Dus wie moet ik haten? Daar doe je alleen jezelf pijn mee. Toen ik terugkwam, had ik mijn man terug. Een hele bijzonder lieve man. Hij was een heel goed mens. Daar krijg je weer een heleboel mee terug.”
Als Paul haar erop wijst dat veel familieleden van haar en Wim het niet hebben overleefd — haar ouders die vergast zijn in Sobibor, haar oudste broer met vrouw en kinderen, de ouders van Wim en zijn zus — zegt hij: “Het is een vreselijke balans.” Elly reageert: “Daar denk ik iedere dag aan. Ik denk niet aan wat ik zelf heb meegemaakt. En ik ben er redelijk goed uitgekomen, en ik heb daarna een heel goed leven gehad. Ik had altijd een engeltje boven mijn hoofd.”
Paul benoemt dat er tegenwoordig weer sprake is van toenemend antisemitisme. Iets wat Elly ook opvalt. “Ik zei laatst, ik ben weer terug in de vorige eeuw, in de jaren ’30. Toen waren we ook vaak bang om op straat te lopen en werden we vaak uitgescholden. En nu begint het weer. Ik zal er niet zoveel van meekrijgen, want ik ben vooral thuis, dus heb er niet zo’n last van. Maar ik weet dat het zo wordt ervaren.”
Het verhaal van Elly is na te lezen in het boek van Femmetje de Windt: ‘Hij noemde me Elly’.
Janna (76) ontdekte door een erfenis dat haar ouders voor de Duitsers werkten tijdens de Tweede Wereldoorlog
