Kankerpatiënten

De kop koffie die je vroeger zo lekker vond, krijg je ineens niet meer door je keel en zelfs een glas water smaakt vies. Bij kanker en de behandeling daarvan kun je smaken opeens minder sterk of juist veel heftiger proeven. 55 tot 75 procent van de kankerpatiënten krijgt zo met smaakverlies of verandering te maken. Daarom staat bij Amsterdam UMC op Wereldkankerdag alles in het teken van smaaksturing. Hoe kunnen deze patiënten nog wél lekker eten?

Chemotherapie onderbreekt snel delende cellen in hun celdeling, legt Silverio Alonso-Duin uit. “Zo verlies je bijvoorbeeld je haar, maar smaak- en geurcellen vallen in dezelfde categorie.” Daardoor kunnen patiënten (delen van) hun smaak verliezen. “Meestal is dit in de eerste zeven tot tien dagen na de chemokuur het heftigst. Maar als je zes chemokuren krijgt, ben je zo maanden verder.”

Lees ook
Bekijk hier alle vlogs van Linda Hakeboom over haar borstkanker

De klachten verschillen per patiënt. De een proeft geen zoet meer, bij de ander smaakt helemaal niets meer. “Maar dat kan ook per dag en per uur verschillen. Heeft je partner net die kroket voor je gehaald, heb je er al geen zin meer in. Enorm frustrerend.” Ook smaakt het eten voor veel patiënten naar karton of metaal. “Dat heet fantogeusie: je neemt een smaak waar die er niet is. Brood smaakt dan bijvoorbeeld naar karton.”

Smaaksturing

Als je niets meer lekker vindt, ligt ondervoeding op de loer: een van de belangrijkste doodsoorzaken bij mensen met kanker. “Je eet ongemerkt net wat happen minder of geen tussendoortjes. Terwijl je tijdens de behandeling van kanker juist zo’n zestig tot tachtig procent meer eiwitten nodig hebt.”

Als je niet genoeg eiwitten binnenkrijgt en je spiermassa afneemt, verzwakt je lichaam. Daardoor moet het behandelplan worden aangepast of uitgesteld. “Mensen met overgewicht zeggen vaak: er kan wel een kilootje vanaf. Maar ook iemand van 120 kilo kan een lage spiermassa hebben.”

“Als eten drie keer op een dag tegenvalt, is dat heel frustrerend”, zegt Silverio Alonso-Duin. Door op zoek te gaan naar smaken die je nog wel lekker vindt, kun je je smaakbeleving sturen. Ze heeft voor diëtisten een smaakkompas ontwikkeld, waarmee patiënten door een simpele toevoeging van een basissmaak – zoet, zuur, zout, bitter, umami (hartig) – hun smaakbeleving kunnen verbeteren. “Proef je zoet nog wel? Doe er dan wat appelmoes bij.”

Lees ook
Marcia en Nic kregen vorig jaar allebei kanker: ‘De onbezorgdheid zijn we kwijt’ 

Door andere basissmaken te versterken, kun je een smaak zoals karton uitvlakken, legt de oncologiediëtist uit. “Zet er iets heel zoets of iets heel zuurs tegenover. Bak een brood met wat citroenschil erin, of beleg je boterham met iets zoets.” De structuur – smeuïg of juist krokant – kan ook verschil maken. “Eet bijvoorbeeld eiersalade, in plaats van een eitje.” Bij een metaalsmaak raadt ze aan met plastic bestek te eten. “Metalen bestek lijkt het te verergeren. En ook hier kan het toevoegen van een of meer basissmaken het metalige maskeren.”

Bestralingen

Ook bij patiënten die bestraald worden in het hoofd-halsgebied speelt dit probleem. Bestraling kan de speekselklieren aantasten waardoor je minder speeksel aanmaakt. Dat heb je nodig om goed te kunnen proeven. Radiotherapie kan lokaal zware schade veroorzaken en is soms permanent.

Adrie van Gelder-Swinkels (56) had tong- en keelkanker met uitzaaiingen naar de halsklier. Ze moest 35 bestralingen ondergaan. Eerst kon ze door de pijn niets meer eten en kreeg ze sondevoeding. Maar ook daarna vond ze “eigenlijk niets” meer lekker. “Ik was altijd dol op brood en kaas, maar ook dat stond me ontzettend tegen.” Ze probeerde zelf brood te bakken, maar toen het nog in de oven stond, wist ze al dat het niets zou worden. “Alleen de geur al, getver.”

Lees ook
Reuk- en smaakverlies door het coronavirus? Zo wordt eten toch geen straf

Er zijn genoeg boeken met recepten voor kankerpatiënten, weet Van Gelder-Swinkels. “Maar daar heb je helemaal geen zin in. Je voelt je niet goed en niets smaakt zoals je wilt. Het was lastig de juiste hulp te vinden, en ik was er eigenlijk helemaal klaar mee.”

Tijdens een lang, persoonlijk gesprek met de oncologiediëtist voelde ze zich eindelijk begrepen. Iets zuurs bij de sla, een dunne cracker in plaats van brood: de tips waren simpel maar effectief. “Daardoor werd ik de drempel over geholpen om weer dingen te proberen.”

Klik hier voor meer informatie over hoe je als kankerpatiënt kunt onderzoeken wat nog wél smaakt.