LEES OOK
Indrukwekkende #MeToo-speech op filmfestival Cannes: ‘Er zijn hier schuldigen aanwezig’

Verkracht met een wijnfles

In Zweden is een meisje van vijftien op een feestje verkracht. Door drie mannen. Met een wijnfles. Tot ze bloedde. De mannen vroegen haar de politie niet in te schakelen, maar dat durfde ze toch. Het kwam tot een rechtszaak en de mannen bekenden dat het voorval had plaatsgevonden. De Zweedse rechter oordeelde dat ‘het dichthouden van je benen niet als expliciete weigering kan zien, omdat je dit ook uit verlegenheid kan hebben gedaan’. De mannen werden vrijgelaten.

Ontwaakte feministen

Als zo’n bericht je furieus maakt, dan ben je – gelukkig – niet de enige. Deze uitspraak van de rechtbank leidde tot luid protest in Zweden en daarbuiten. In hoger beroep zijn de mannen alsnog veroordeeld, maar het voorval maakte veel jonge, Zweedse feministen wakker. Onder wie Ida Östensson die samen met vrienden FATTA! oprichtte, een campagne met als doel de Zweedse wet te veranderen. In plaats van dat verkrachting gedefinieerd wordt als ‘sex hebben door middel van (bedreiging met) fysiek geweld’, moet het gedefinieerd worden als ‘sex hebben met iemand zonder zijn of haar toestemming’.

Vijf jaar na dato

Dat was in 2013. Nu, vijf jaar later, kan Ida feestvieren. De recente mondiale discussie, aangewakkerd door de #MeToo-beweging, gaf het laatste duwtje in de rug van de Zweedse beleidsmakers. Gisteren stemde de regering voor een verandering van de wet, die op 1 juli van kracht gaat.

Lees ook
Muziekfestival Zweden stopt na meldingen van seksueel geweld

#MeToo heeft geholpen

Katarina Bergehed van Amnesty International Sweden bevestigt dat de #MeToo-beweging geholpen heeft de publieke druk op te voeren, maar benadrukt tegelijkertijd dat ‘er al tientallen jaren gestreden wordt om dit voor elkaar te krijgen’. Met andere woorden: het wetsvoorstel is niet spontaan, binnen een paar maanden, uit de lucht komen vallen na het schandaal met filmproducent Harvey Weinstein. Maar #MeToo kopte ‘m wel in.

Nederland loopt achter

Sex zonder toestemming staat dus gelijk aan verkrachting. Het klinkt logisch. Toch is Zweden pas het tiende land in Europa dat dit in zijn wet erkent. Engeland, Wales, Schotland, Noord-Ierland, Ierland, België, Cyprus, Luxemburg en Duitsland hebben al een soortgelijke wet, maar het Noorse parlement heeft vorige maand nog tégen eenzelfde soort wetsverandering gestemd. Ook in Nederland is de sekswet nog niet ingevoerd.

‘Ja, ik wil’

Veelgehoorde kritiek op de wet is namelijk dat het juridisch moeilijk is te bewijzen of iemand toestemming heeft gegeven. En hoe ziet Zweden die toestemming precies voor zich? Dat je terwijl je in bed ligt, klaar om stomende sex te hebben, even pauzeert, een leeslampje aanknipt en jullie gezamenlijk opgestelde modelcontracten even doorneemt? Erg sexy klinkt dat niet. Dat vragen de Zweedse politici ook niet van hun bevolking; expliciete, mondelinge toestemming is genoeg.

Lees ook
Negen maanden na geweld tegen Rohingya’s wordt geboortegolf verwacht

Geen nee ≠ ja

Hoewel dat wetmatig gezien nog steeds een grijs gebied kan zijn, is de wijziging vooral bedoeld om de verantwoordelijkheid van het slachtoffer te verschuiven naar de dader. “Het geeft een signaal af dat passiviteit niet een teken is van een vrijwillige deelname”, zegt Katarina Bergehed van Amnesty International Sweden op hun website.

Simpele boodschap

Of zoals premier Stefan Löfven het zelf uitlegt in de Duitse krant Die Welt: “De boodschap is simpel: je moet aan de persoon met wie je seks wilt vragen of hij het ook wil. Als je er niet zeker van bent, moet je het laten.” Kortom: als iemand zijn benen bij elkaar houdt, zouden er wat alarmbellen moeten gaan rinkelen.

Wet moet verandering teweeg brengen

Ida hoopt vooral dat de wet onze maatschappelijke normen verandert, zo zegt ze tegen Girls’ Globe. “Het gaat om de onderliggende gedachte. We moeten het gesprek aangaan over sex en respect.”