Ellen Laan is overleden aan borstkanker. Jarenlang streed ze voor meer gelijkheid tussen de lakens. Ondanks haar ziekte, bleef ze doorgaan en zei: “Fuck it, ik kan dit. En ik heb wat te vertellen.” Een echte leeuwin, die in december officieel geridderd werd voor haar bijdrage aan seksueel genot. Iets waar vrouwen tot op de dag van vandaag profijt van hebben.
Ellen Laan overleed afgelopen zaterdag aan de gevolgen van borstkanker.
Vorig jaar maart krijgt ze het slechte nieuws, en waar ze nog een paar jaar zou hebben, blijkt dit uiteindelijk een klein jaar. Bij de pakken neerzitten doet ze niet. Ze blijft haar strijd voor gelijkheid tussen de lakens onverminderd doorzetten. In augustus vertelt ze in een interview aan Op1 dat dit niet altijd zonder slag of stoot gaat. “Het gaat op en neer. De afgelopen week is het eigenlijk heel goed gegaan en had ik ook veel energie. Op andere momenten gaat het slechter. In de vakantie was ik voor het eerst verdrietig over mijn eigen eindigheid.”
Vier jaar eerder kreeg ze ook al borstkanker. Hierover vertelt ze in het blad Folia: “Ik heb de minst vaak voorkomende vorm van borstkanker, die zich niet openbaart als het bekende knobbeltje, en die ook niet door een mammogram ontdekt kan worden. Daardoor wordt deze vorm van borstkanker bij veel vrouwen pas in een later stadium ontdekt, met een grotere kans op uitzaaiingen.” Helaas blijkt in maart dat de kanker terug is en dat ze niet meer beter wordt.
Afwachten op de dood doet Ellen niet. Daarvoor is het onderwerp te belangrijk, vertelt ze. “Strijdbaarheid heb ik al jaren. Die hangt eigenlijk helemaal niet samen met mijn ziekte. De boodschap die ik heb, wordt in het licht van leven en dood wel indringender. Het onderwerp is zo belangrijk. Dat mensen daar empathie voor hebben, komt misschien ook omdat ik nu een podium heb. Als ik niet ziek was, had ik dit ook gedaan.”
Zo vanzelfsprekend is het niet dat Ellen het tot seksuoloog schopt. Ze wordt geboren in Abbekerk en groeit op in een katholiek middenstandsgezin. Studeren lijkt helemaal niet voor haar weggelegd. Haar ouders hebben een kapperszaak en alleen de lagere school gedaan. Maar Ellen blijkt een studiebol. Een ware boekenwurm waarvoor ze een hoge prijs betaalt. Ze wordt gepest, omdat ze de slimste van de klas is.
In een interview aan Netwerk Palliatieve Zorg vertelt ze daarover. “Dat maakte me tot een buitenbeentje, ook op school, waar ik het als slimste van de klas moest ontgelden. Ik werd erg gepest, wat me onzeker maakte. Kennelijk was er iets mis met me.”
Ze zet door en gaat drie keer per week naar de bibliotheek. In 1982 gaat ze psychologie aan de UvA studeren en vervolgens schopt ze het tot hoogleraar vanwege haar onderzoek naar genitale respons van vrouwen en hoe die samenhangt met wat vrouwen aan lustvolle gevoelens rapporteren.
Ook sex is tijdens haar opvoeding als onderwerp uit den boze. Ze dacht eerst dat sex gevaarlijk was, zo schrijft ze op de website van haar stichting. “Het is meer geluk dan wijsheid dat mijn eerste seksuele ervaringen zo opwindend waren.” Orgasmes zijn voor haar geen probleem, maar ze ontdekt dat niet iedereen dit zo ervaart.
“Orgasmes waren voor mij geen geheim, ook niet bij penetratieseks. Pas gaandeweg kwam ik erachter dat dat helemaal niet zo vanzelfsprekend was.” Als seksuoloog leert ze van de gesprekken met cliënten dat vrouwen zelden hetzelfde orgasme krijgen van penis-penetratie en ze maakt het haar strijd om dit bespreekbaar te maken.
Het is een van de taboes die ze wil doorbreken, vertelt ze in de podcast Focus van Radio 1: “Het is noodzakelijk voor de voortplanting en leuk voor de man, maar voor de vrouw ligt dat anders.” Vrouwen kwamen bij haar in de praktijk en dachten dat er iets mis met ze was. “Terwijl, we vinden het toch ook niet vreemd dat een man niet klaarkomt zonder dat zijn penis wordt gestimuleerd?”
Ze schrijft er zelfs meerdere boeken over en richt Stichting Seksueel Welzijn Nederland op. Alles met als doel om de orgasmekloof te dichten. In haar laatste jaar zet ze een tandje bij en is ze nog zichtbaarder. We zien Ellen bij Op1, Collegetour en komen haar tegen in allerlei interviews, podcasts en programma’s.
Ook op Twitter is ze zichtbaar en probeert ze haar boodschap kracht bij te zetten. Als ze hoort dat een vrouw tweet dat ze zich niet prettig voelt bij de term schaamlip, staat ze haar meteen bij. Dat ‘schaam’ in de naam is nergens voor nodig, vindt ze. “Vanaf nu noemen we schaamlippen vulvalippen, dat is anatomisch correct.”
In augustus spreekt ze zich ook uit over MeToo. Een actueel onderwerp die de laatste weken nog belangrijker is geworden vanwege alle misstanden bij talentenshow The Voice of Holland. Bij Op1 zegt ze dat er geen excuus is voor grensoverschrijdend gedrag.
“Het idee dat mannen een biologische drift hebben waar ze dus eigenlijk niet zoveel aan kunnen doen, werkt soms in de hand dat het als een excuus gaat gelden voor grensoverschrijdend gedrag.” Ellen denkt dat de verantwoordelijkheid om dit op te lossen bij zowel mannen als vrouwen ligt.
“Het is vooral belangrijk dat mannen bij vrouwonvriendelijkheid of grensoverschrijdend gedrag geen ‘bystanders’ blijven”, zegt ze. En mannen moeten anderen daarop aanspreken. “We kunnen dit niet doen zonder mannen.”
Eind dit jaar wint de ziekte steeds meer terrein, maar Ellen blijft een leeuwin in haar strijd voor seksuele gelijkheid tussen de lakens. En die strijd wordt op het laatst beloond. Op 21 november, slechts twee maanden voor haar dood, wordt Ellen koninklijk onderscheiden voor haar onvermoeibare strijd. En daar is ze trots op, laat ze op Twitter weten. ‘Want is het niet fantastisch dat seksuele gelijkheid een koninklijk onderwerp is geworden?”.
Daarmee laat Ellen het leven. Ze is 59 jaar geworden.
Volkomen verrast en zó vereerd dat ik deze koninklijke onderscheiding uit handen van de Burgemeester van Diemen mocht ontvangen! https://t.co/fCb8DZhXU4
— Ellen Laan (@Ellen_Laan) November 26, 2021
Hoogleraar Ellen Laan bij 'Op1' over de grootste misverstanden in bed
