Zwartste bladzijdes

De eerste gedachte die in ons opkomt bij die boektitel: dagelijks lezen we over moord, doodslag, oorlog, aanslagen. In de laatste honderd jaar zijn er afgrijselijke dingen gebeurd – van de Holocaust tot Srebrenica. Hoe kun je als geschiedkundige dan tot de conclusie komen dat de meeste mensen deugen? Bregman geeft toe: “Als je een boek over dit onderwerp schrijft, moet de helft daarvan wel gaan over de zwartste bladzijdes uit onze geschiedenis. De mens is een van de vriendelijkste soorten – zo zijn we de enigen in het hele dierenrijk die blozen – maar toch zijn we ook tot de wreedste dingen in staat. Hoe rijmt dat met elkaar?”

Afstand

Bregman vindt een van zijn antwoorden in wat wetenschappers ‘dehumanisering’ noemen: “Mensen die ver weg wonen, zijn ook gewoon mensen zoals jij en ik, maar voelen soms abstract, worden nummertjes. Als je een vluchteling in de ogen kijkt, is het eenvoudig om sympathie te voelen. Maar als het gaat over een miljoen vluchtelingen, wordt het al gauw een ‘horde’ of een ‘stroom’. Afstand is vaak de bron van kwaad. Het simpelste medicijn? Dat is contact. Als je een mens van vlees en bloed voor je hebt, wordt alles anders.”

Niet naïef

Maar, benadrukt Bregman, het is ook geen “jippiejee-boek”. “Het is niet dat ik zeg: ga maar rustig slapen, alle mensen zijn goed. Wat ik me in het boek afvraag, is: als mensen wel deugen, waarom zijn we dan soms toch tot verschrikkelijke dingen in staat? Het gaat over hoe macht corrumpeert, hoe empathie ons kan misleiden, hoe we de maatschappij nog te vaak inrichten op wantrouwen. Neem al die wetten die ervan uitgaan dat mensen de boel proberen te flessen. Of hoe veel organisaties worden ingericht vanuit het idee dat je werknemers moet controleren. Niet gek dat er dan vaak een giftige sfeer ontstaat.” Zijn boek vormt een pleidooi tegen die ontwikkelingen. “We kunnen, als we uitgaan van het goede in de mens, de hele samenleving anders inrichten.”

Viral, heel viral

In die samenleving staat Bregman sinds zijn confrontatie met Carlson bekend als ‘angry Dutch historian‘. Zo komt-ie tijdens het interview niet bepaald over. “Het is wel een leuke bijnaam, toch? Na Carlson werd ik uitgenodigd bij het Amerikaanse The Daily Show, en toen ik daar in de coulissen stond, dacht ik wel: hoe ben ik híer in vredesnaam terechtgekomen?” Bregman ging al viral met zijn optreden in Davos, waar hij aanwezige filantropen aansprak op hun belastingontduiking. Maar toen hij daar bij Fox over mocht komen praten en vervolgens de presentator op soortgelijk gedrag aansprak, ontdekte hij pas écht hoe hard je viral kunt gaan. “De video is inmiddels ruim dertig miljoen keer bekeken”, zegt hij. “Dat is bizar. In New York werd ik aan de lopende band aangesproken op straat.”

Arrogant

“Maar goed, ze zijn me daar vast alweer vergeten.” En dat is maar goed ook, vindt hij, want de hoeveelheid aandacht die erbij komt kijken, is volgens Bregman “karakterbedervend”. “Je ziet het vaak genoeg bij BN’ers: als je zoveel aandacht krijgt, kun je verpest raken. Dat gebeurde bij mij ook wel even, maar gelukkig heb ik mensen in mijn omgeving die me bij de les hielden.” Bregman had het filmpje bijna niet online gezet, omdat hij vond dat hij er arrogant in overkwam. “Maar ik kon het idee dat dit níet naar buiten zou komen niet verkroppen. Carlson zou het nooit hebben uitgezonden. Maar hij ging volkomen nat; mensen als hij doen alsof ze het opnemen voor het volk, maar in werkelijkheid zijn het miljonairs die leugens verspreiden over kwetsbare mensen, zoals immigranten. Ik vond dat de mensen dat moesten zien. Ook al was mijn eigen rol in het gesprek niet vlekkeloos.”

Lees ook
Tv-interview tussen ‘Fox’-presentator en Nederlandse journalist loopt compleet uit de hand

Volgend jaar weer?

Na zijn toespraak in Davos kreeg hij een mail van de organisatie: “Het was een politiek correct mailtje, maar blij met mijn optreden waren ze natuurlijk niet. Ze hebben een enorm mediateam, maar als mensen dit jaar iets uit Davos hoorden, is de kans groot dat het mijn filmpje was”, lacht hij. “Ik ben benieuwd of ze me uitnodigen voor volgend jaar. Ik denk van niet. Maar weet je, de mensen die daar werken zijn ook mensen zoals jij en ik. Ze werken misschien voor hypocriete miljardairs, maar moeten ook gewoon de rekeningen te betalen. Want de meeste mensen deugen.”