De huidige situatie

Het demissionaire kabinet kwam dit jaar met het plan dat kinderopvang vanaf 2027 bijna gratis moet worden. Dit houdt in dat alle werkende ouders, onafhankelijk van hun inkomen, 96 procent van de kosten vergoed krijgen. Die vergoeding wordt dan direct overgemaakt aan de opvang. De plannen werden in het voorjaar uitgesteld van 2025 naar 2027, omdat de sector anders onvoldoende tijd heeft om nieuw personeel aan te trekken. De toeslagen die ouders ontvangen gaan in 2025 en 2026 al wel omhoog.

Sinds ruim een jaar is er verder een nieuwe, betaalde ouderschapsregeling bovenop oude regelingen zoals het partnerverlof en kraamverlof. Zwangeren hadden al recht op zes weken zwangerschapsverlof en tien weken bevallingsverlof. Partners konden geboorteverlof van vijf dagen opnemen, wat honderd procent wordt vergoed. Ook is er het aanvullend geboorteverlof van vijf weken, waarvan zeventig procent wordt vergoed.

Het ouderschapsverlof is in totaal 26 keer het aantal uur dat je wekelijks werkt tot het kind acht jaar is. Sinds augustus 2022 kunnen beide ouders binnen het eerste jaar na de geboorte maximaal negen weken zeventig procent van dat verlof betaald krijgen. Afhankelijk van je CAO of werkgever kan het ouderschapsverlof ook honderd procent doorbetaald worden.

Wat willen de partijen?

VVD

Voor werkenden wil de VVD kinderopvang bijna gratis maken, waarbij ‘fulltime werkenden en ouders die meer willen werken profiteren’.  De partij wil hiervoor wel ‘de tijd’ nemen vanwege het personeelstekort. Om een stijging in de kosten te voorkomen, wil de partij ‘slimme prijsregulering’ toepassen. Werkenden krijgen bij de huidige opvangcapaciteit voorrang.

Ook wil de partij dat opvang en basisonderwijs beter samenwerken, en de regelgeving daarop aanpassen. De partij wil toewerken naar een dagschool, waarbij ouders in de zomervakantie ook de mogelijkheid krijgen om hun kinderen een programma op school te laten volgen. Zo hoeven ze dan geen opvang te regelen. Ze pleiten daarnaast voor één flexibel opneembare vakantieweek per jaar, in plaats van een tweede week meivakantie.

De VVD zegt niets over ouderschapsverlof in hun verkiezingsprogramma.

Nieuw Sociaal Contract (NSC)

De nieuwe partij van Pieter Omtzigt wil het voornemen om de kinderopvang gratis te maken terugdraaien, omdat deze maatregel vooral gunstig zou uitpakken voor hogere inkomens en zou leiden tot wachtlijsten, minder kwaliteit en prijsstijgingen. De partij wil de kinderopvangtoeslag wel vervangen door een inkomensafhankelijke bijdrage. Ook moet het met voorrang en vergoeding beschikbaar blijven voor kinderen die een indicatie hebben van het consultatiebureau, bijvoorbeeld vanwege hun thuissituatie.

Als alternatief pleit de partij voor ‘de rijke schooldag’, waar onderwijs gecombineerd wordt met sport, cultuur en huiswerkbegeleiding. Door samenwerkingen tussen (basis)scholen, opvang en andere instellingen voor buitenschoolse activiteiten financieel te belonen, wil de partij het opzetten van integrale kindcentra van kinderen van 0 tot 12 jaar stimuleren.

Daarnaast wil NSC informele opvang door grootouders en gastouders ‘erkennen en omarmen’. Ook willen ze de toetreding tot de sector van ouderen, zijinstromers en praktisch geschoolden gemakkelijker maken.

NSC zegt niets over ouderschapsverlof in hun verkiezingsprogramma.

GroenLinks-PvdA

GroenLinks-PvdA wil toewerken naar gratis kinderopvang als een publieke basisvoorziening voor iedereen. Daardoor zal de kinderopvangtoeslag op termijn verdwijnen. Uiteindelijk moeten alle kinderen de hele werkweek gratis naar de opvang en de bso kunnen. De partijen willen kinderopvang in de tussentijd betaalbaar houden door een prijsplafond in te voeren.

Het samenwerkingsverbond wil de kinderopvang voortaan onderbrengen bij het ministerie van Onderwijs, omdat de focus volgens de partijen moet liggen op de de pedagogisch-didactische visie en niet op de arbeidsmarkt. Kinderen met een taalachterstand, eenoudergezinnen en gezinnen met een sociaal medische indicatie krijgen voorrang. Om de personeelstekorten tegen te gaan, willen ze één CAO voor het hele funderend onderwijs.

De partijen willen het volledig en aanvullend geboorteverlof verlengen en verhogen, en garanderen dat iedereen in ieder geval het minimumloon krijgt.

PVV

De PVV zegt niets over de kinderopvang of ouderschapsverlof in hun verkiezingsprogramma.

BoerBurgerBeweging (BBB)

BBB wil ‘zo snel mogelijk’ een stelsel voor kinderopvang invoeren met een beperkte eigen bijdrage voor iedereen die werkt, vrijwilligerswerk doet of mantelzorg verleent.

De partij zegt niets over ouderschapsverlof in hun verkiezingsprogramma.

Partij voor de Dieren (PvdD)

PvdD wil gratis kinderopvang voor mensen met een laag inkomen, waarbij de eis dat beide ouders moeten werken wordt afgeschaft. Ze wil investeren in de kwaliteit en het personeelstekort aanpakken door het werk aantrekkelijker maken. De partij wil de verlofregeling voor alle ouders verruimen naar drie maanden volledig betaald verlof. Zwangerschapsverlof en partnerverlof moeten daarbij even lang en volledig uitbetaald worden.

D66

Op de korte termijn wil D66 kinderopvang die vijf dagen per week toegankelijk is voor alle kinderen tussen de 1 en 12 jaar. De overheid vergoedt 96 procent van de kosten voor alle ouders, werkend of niet. Voor kinderen tot 1 jaar willen ze de bestaande kinderopvangtoeslag behouden.

Uiteindelijk moet de kinderopvang een gratis publieke voorziening voor alle kinderen van 0 tot 12 jaar worden, waarbij de kinderopvangtoeslagen direct aan de kinderopvang uitgekeerd worden. De prijzen moeten dan gereguleerd worden, zodat er geen publiek geld uit de sector stroomt.

D66 pleit verder voor ‘een rijke schooldag’ waarin onderwijs en opvang samengaan met kunst, sport en cultuur na schooltijd. Ze willen daarom kinderopvang onderbrengen bij het ministerie van Onderwijs en basisscholen en opvang de ruimte geven om nauwer samen te werken.

De partij wil het voor ouders uiteindelijk mogelijk maken om in het eerste levensjaar van hun kind samen in totaal een jaar verlof op te nemen. Op korte termijn willen ze voor beide ouders en tegen 70 procent loondoorbetaling (of tenminste het minimumloon) het ouderschapsverlof in het eerste levensjaar met nog negen weken verlengen.

SP

De partij zegt het toeslagenstelsel overbodig te willen maken door alle inkomens te verhogen, waardoor ook de kinderopvang voor iedereen betaalbaar wordt. Ze willen dat ouders voortaan gezamenlijk twaalf maanden gedeeltelijk betaald ouderschapsverlof krijgen die ze zelf mogen verdelen. De eerste drie maanden worden wel volledig doorbetaald.

Forum voor Democratie (FvD)

FvD noemt in het kader van kinderopvang en andere maatschappelijke problemen de mogelijkheid tot het onderzoeken van generatiewoningen, waarin het contact tussen ouderen en jongeren kan worden versterkt.

De partij vermeldt verder niets over kinderopvang of ouderschapsregelingen in haar programma.

ChristenUnie

De ChristenUnie wil dat het kinderopvangstelsel wordt herzien. Wel vindt de partij het onder andere vanwege de personeelstekorten ‘nog zoeken’ naar de manier die voor alle ouders eerlijk uitpakt. Volgens de partij zou twee dagen kinderopvang per week voor kinderen tussen 2 en 4 jaar als algemeen toegankelijke voorziening een eerste stap kunnen zijn.

De partij wil dat alle kinderopvang-organisaties inclusief en non-profit worden, en dat er geen externe investeringsmaatschappijen met winstoogmerk meer actief zijn. Het gastouderschap moet volgens de partij ook in het nieuwe systeem gelijkwaardig blijven aan de professioneel georganiseerde kinderopvang.

Verder wil de partij toewerken naar één maatschappelijke verlofregeling voor alle vormen van verlof, maar tot die tijd het ouderschapsverlof uitbreiden. Dit kunnen ouders gebruiken om meer tijd door te brengen met kinderen tot en met 12 jaar, waarbij de uitkering altijd tenminste het minimumloon bedraagt.

CDA

Het CDA wil dat de overheid kinderopvang voor alle kinderen van 2 tot 4 jaar twee dagen per week volledig vergoedt. De partij noemt de hervorming van de kinderopvang ‘complex en tijdrovend’ en wil daarom op korte termijn eerst het huidige stelsel  van kinderopvangtoeslag vereenvoudigen. Uiteindelijk moet de vergoeding direct naar de kinderopvanginstellingen zelf gaan, en de kinderopvang voor lage- en middeninkomens bijna gratis worden. Hierbij moet voldoende aandacht zijn voor de kwaliteit, overwinsten en diversiteit in het aanbod.

De partij zet verder in op een structurele hervorming van het verlofstelsel, en één regeling voor alle vormen van verlof. Gezinnen mogen dan zelf kiezen hoe en wanneer ze het verlof opnemen. Ook grootouders kunnen dan bijvoorbeeld verlof opnemen om voor hun kleinkinderen te zorgen.

Volt

Volt wil de kinderopvang voor alle kinderen tot twaalf jaar een publieke voorziening maken, of hun ouders nu werken of niet. Het moet op dezelfde manier bekostigd worden als het basisonderwijs. De partij gelooft niet dat dit op korte termijn haalbaar is, en pleit daarom voor een geleidelijke verandering in de komende kabinetsperiode.

Ze willen dat onderwijs, voorscholen en kinderopvang samengaan in ‘ontwikkelplekken’ voor kinderen vanaf twee jaar voor minimaal drie dagen in de week. Hier moet onder andere ruimte zijn voor sport, spel en emotionele en intellectuele ontwikkeling. Kinderopvang moet voor alle kinderen drie dagen per week gratis worden, waar de partij openstaat voor een inkomensafhankelijke bijdrage van ouders met een hoog inkomen.

De partij pleit voor een flexibeler ouderverlof, waarbij de moeder minimaal 16 weken zwangerschaps- en bevallingsverlof opneemt. De overige 30 weken kunnen partners onderling vrij verdelen. Ouders behouden tijdens hun ouderschapsverlof zeventig procent van hun loon, waarbij het bedrag niet onder het minimumloon mag zakken.

Verantwoording: in dit artikel worden de twaalf politieke partijen besproken die op 31 oktober bovenaan stonden in de Peilingwijzer van politicoloog Tom Louwerse. Het zijn de (ingekorte) standpunten zoals beschreven in hun verkiezingsprogramma’s. 

Zo bereid je je voor op stemmen: tips van politiek verslaggever Merel EkLees ook