Herman Tjeenk Willink

Tjeenk Willink is aangesteld om uit te zoeken of er voldoende vertrouwen is om inhoudelijk te gaan praten over de formatie van een nieuw kabinet. Dit gebeurde nadat de Tweede Kamer begin april bijna een motie van wantrouwen tegen Rutte had aangenomen. De premier had gelogen in de verkenningsfase.

De verscherpte onderlinge verhoudingen bemoeilijken het informatieproces. Aangezien de VVD de grootste partij werd bij de verkiezingen, moet Rutte het vertrouwen van de andere partijleiders eerst zien terug te winnen. Maar de inhoudelijke informatie kan nu toch beginnen, stelt Tjeenk Willink. Hoewel er bij hem nog steeds ‘ongemak’ bestaat over de onderlinge verhoudingen, ziet hij dat partijen bereid zijn om met de bestaande bestuurscultuur te breken.

Lees ook
Kabinet hield informatie rond toeslagenaffaire doelbewust achter

Hij schrijft in zijn rapport dat ‘een overgrote meerderheid’ van de partijen denkt dat het vertrouwen hersteld kan worden. De formatie moet beginnen met overeenstemming over belangrijke thema’s, zoals de coronacrisis. De Tweede Kamer moet meer ruimte krijgen om de uitwerking van die plannen te controleren. Dit zal volgens de informateur bijdragen aan het vertrouwen.

Formatie

De fractievoorzitters wilden nog niet onderhandelen over ‘wie met wie’ het kabinet in zal gaan. Alleen de PVV, SP en BIJ1 sluiten deelname aan een nieuw kabinet uit als Rutte daar deel van uitmaakt.  Een meerderheid sluit de PVV en Forum voor Democratie uit, en enkele partijen ook JA21. Tjeenk Willink geeft geen advies welke partijen met elkaar aan tafel moeten gaan zitten om tot een coalitie te komen. De partijen moeten beginnen met de inhoud, concludeert hij.

Partijen laten hun bereidheid om samen te werken met Rutte vooral afhangen van inhoudelijk beleid. Daarnaast kijken zij naar de mate waarin hij ruimte laat voor meer openheid en een grotere rol van de Tweede Kamer. Door deze houding vermoedt Tjeenk Willink dat Rutte in staat is het vertrouwen terug te winnen. De VVD-leider zal daar zelf “op korte termijn” meer over zeggen.

Lees ook
Baudet tien minuten te laat op formatiegesprek en wil ‘zakenkabinet zonder Rutte‘

De informateur zit na de gesprekken met fractieleiders dus nog steeds met een gevoel van ‘ongemak’, maar hij heeft wel het idee dat de partijen dichterbij elkaar zijn gekomen. Hij ziet dat onder meer in de brede steun donderdag voor een voorstel van GroenLinks en PvdA voor een nieuwe bestuurscultuur.

Informateur

De Kamer moet informateur aanwijzen die op afstand van de actuele politiek staat, zegt hij. Ook moet hij of zij ‘een breed sociaal-economisch profiel’ hebben. Deze persoon moet aan de slag met een regeerakkoord op hoofdlijnen.