In aanloop naar de verkiezingen neemt Merel Ek, politiek verslaggever bij Hart van Nederland, met LINDA. de politieke week door. Van debat tot gedoe: dit gebeurde er in de wandelgangen van Den Haag.
Veel partijen richtten deze week hun pijlen op Pieter Omtzigt.
Als LINDA. Ek op vrijdagmiddag belt, is ze op het allereerste ledencongres van NSC. “Het is bijna niet meer bij te houden waar iedereen zit”, begint ze. “Sla je de krant open of zet je de radio aan, overal is een lijsttrekker uitgenodigd. Ook mensen die niet van politiek houden kunnen er eigenlijk niet omheen.” NSC-lijsttrekker Pieter Omtzigt was deze week weer de man van het moment. Zijn partij schoot nog wat verder omhoog in de peilingen, en hij werd door de kijker het meest gewaardeerd tijdens het eerste grote televisiedebat bij RTL. Maar hoge bomen vingen als vanouds veel wind.
Bij het RTL-debat waren de lijstrekkers van de drie partijen die op kop lopen in de peilingen – NSC, VVD en GroenLinks-PvdA – zondag nog ” redelijk lief” tegen elkaar, zegt Ek. Tot harde confrontaties kwam het nog niet. “In de één-op-één met Yeşilgöz begon Omtzigt over pensioenen, en je zag: ze had geen idee. Ze praatte eromheen omdat ze niet kon antwoorden. Omtzigt had haar tegen de muur kunnen zetten en aanvallen, maar dat deed hij niet. Misschien uit beleefdheid of omdat ze ook nog samen in de coalitie kunnen komen.”
Ek was bij het debat aanwezig en zag hoe Omtzigt en Yeşilgöz elkaar steeds opzochten. “Niet alleen inhoudelijk, maar ook achter de schermen was het wat gezelliger tussen die twee. Frans Timmermans stond wat meer alleen.”
Politiek verslaggever Merel Ek: 'Met een interview in de Playboy val je als politicus in ieder geval op'
Timmermans is niet de meest zichtbare man van het moment en zakte deze week ook wat terug in de peilingen. Toch zegde hij, net als Omtzigt, vanwege een agenda-conflict af voor het tweede RTL-debat. Ook het Radio 1-debat verliet hij wat eerder dan de rest vanwege een afspraak met de Duitse bondskanselier Olaf Schulz. Uiteraard verscheen daar de volgende dag een reeks gemoedelijke foto’s van op Instagram. Ek: “Net als Yeşilgöz vorige week wil Timmermans zo laten zien dat hij een echte staatsman is met internationale contacten. Zaterdag is hij zelfs alweer in het buitenland om te spreken op een congres van de Europese sociaaldemocraten in Malaga.”
Of het de GroenLinks-PvdA-kiezer wat uitmaakt dat hij niet bij het tweede RTL-debat is, kan Ek niet helemaal inschatten. “Wel blijft het zo dat de laatste dagen het belangrijkst zijn. De politiek is drie maanden van tevoren met de verkiezingen bezig, de media drie weken en de kiezer drie dagen. Dus al lijkt Timmermans nu nog niet zo zichtbaar, volgende week zit hij wél vrijwel elke dag in een tv-programma. En dat zou nog het verschil kunnen maken.”
De tekst gaat onder het bericht verder.
Dit bericht op Instagram bekijken
Omtzigt was afwezig bij het Radio 1-debat en ook zondag komt hij niet. Zijn kiezer maakt dat niet veel uit, zegt Ek. Als andere partijen kritisch zijn omdat hij niet wil zeggen of hij premier wil worden, schuift zijn achterban ook dat aan de kant. “Als ik hier op het congres nieuwe leden spreek, zeggen ze: ‘We hebben gewoon vertrouwen in Pieter.’ Ze geloven dat hij weet wat de juiste weg is, en vertrouwen op het programma. Inmiddels heeft Omtzigt gezegd dat hij liever geen premier wil worden, maar fractievoorzitter. Mensen hier zeggen dan: ‘Hij wil de macht terugbrengen naar de Tweede Kamer, waardoor de premier een soort uitvoerder wordt en veel minder belangrijk.'”
Zoals Ek al had voorspeld, werden de lijstrekkers gedurende de week steeds scherper. “Nu de verkiezingen dichterbij komen, pakken ze elkaar harder aan en zetten ze zich meer tegen elkaar af om de verschillen te benadrukken. Yeşilgöz en Timmermans voeren nu vooral de druk op bij Omtzigt.”
Slechts acht partijen lieten het Centraal Planbureau hun verkiezingsprogramma doorrekenen. Ek: “Daardoor is het vergelijken helaas moeilijker. Sommige partijen lieten het niet doen omdat ze kritiek hebben op de rekenmodellen, NSC was daarnaast ook gewoon te laat. Ook zijn er partijen die het niet laten doen omdat ze toch al weten dat ze er slecht uitkomen.”
De partijen die het wel lieten doen vielen elkaar onderling aan op specifieke passages. “Of ze flansten zelf grafiekjes in elkaar waarin ze er zelf het best vanaf komen. Zo wordt er nogal selectief geshopt in de doorrekeningen. Maar toen Omtzigt op Radio 1 gevraagd werd naar de doorrekeningen van andere partijen en daar commentaar op gaf, wist je eigenlijk al wat er ging gebeuren. Die partijen vielen hem natuurlijk direct aan omdat hij wel kritiek leverde, maar zijn eigen programma helemaal niet had laten doorrekenen.”
De tekst gaat onder het bericht verder.
Beste @PieterOmtzigt, vandaag is bekend geworden welke keuzes wij maken en hoe we ze betalen. Jij hebt geen doorrekening laten maken en er komt voorlopig ook geen plussen & minnen lijstje, waar ik je om vroeg. Intussen hoor ik je wel commentaar leveren op onze plannen. Prima.… https://t.co/bjvhivEcGy
— Dilan Yesilgöz – Zegerius (@DilanYesilgoz) November 8, 2023
Ook de gang van SGP-leider Chris Stoffer naar de abortuskliniek zorgde voor ophef. Hij ging daar in gesprek met anti-abortusdemonstranten, niet met bezoekers. Ek: “Zo ver ik weet heeft Kees van der Staaij daar nooit gestaan, maar het is natuurlijk ook geen nieuw standpunt. Toch reageerden andere partijen daar heel fel op. GroenLinks-PvdA heeft bijvoorbeeld in reactie met stoepkrijt een regenboog getekend voor een abortuskliniek.”
Yeşilgöz betrok ook dit op Omtzigt, omdat hij eerder deze week had gezegd dat hij een coalitie met de SGP als optie zag. Ze zei bij NOS dat hij een aantal ‘oerconservatieve ideeën’ heeft op het gebied van vrouwen. Dat ze zich richt op de grootste partij in de peilingen, in plaats van op de kleine SGP, verbaast Ek niet. “Partijen grijpen nu alles aan om het terug te kunnen draaien op Omtzigt zodat ze zich ten opzichte van hem kunnen profileren.”
De tekst gaat onder het bericht verder.
Dit bericht op Instagram bekijken
Wat Ek verder opvalt, is dat sommige politici de boodschap van hun partij iéts te goed hebben ingestudeerd. “Je ziet bijvoorbeeld dat Yeşilgöz steeds zegt dat ze geen ‘waterige compromissen’ meer wil sluiten. Als iemand dat steeds in de herhaling gooit, weet je dat het van tevoren bedacht is.” Ook verwijst ze naar het Nieuwsuur-interview van ChristenUnie-leider Mirjam Bikker. “Ze zei: ‘Genieten van genoeg’, en dat was overduidelijk van tevoren bedacht. Presentator Jeroen Wollaars benoemde toen ook dat het goed ingestudeerd was, wat het natuurlijk nog ongemakkelijker maakt. ”
Ondertussen bleven sommige partijen wel érg optimistisch. Zo hoopt CDA-leider Henri Bontenbal nog steeds op vijftien zetels, terwijl hij er in de peilingen maar 3 tot 5 toebedeeld krijgt. “Caroline van der Plas zegt ook steeds dat BBB onderschat wordt, en dat ze uitgaat van 20 zetels. Tsja, misschien is het een manier om jezelf op de been te houden, al lijkt het me vrij onrealistisch. Aan de andere kant: wie niet nastreeft, wint nooit.”
‘Oh, oh Den Haag’ met Merel Ek verschijnt in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen elke vrijdag om 19.00 uur op LINDA.nl.
Loonkloof, femicide en vrouwspecifieke zorg: dit zeggen de verkiezingsprogramma's
