PVV, VVD, BBB en NSC gaan met elkaar in gesprek over de formatie. Het was een bewogen politieke week met het debat over de verkenning, de motie van Dilan Yeşilgöz en de aangekondigde radiostilte.
Merel Ek (29), politiek verslaggever bij Hart van Nederland, vertelt LINDA. over de opvallendste gebeurtenissen in Den Haag.
Ronald Plasterk (PvdA) kwam maandag met zijn rapport en is inmiddels benoemd tot informateur. Hij gaat in gesprek met PVV, VVD, BBB en NSC. Voordat de vier partijen over het vormen van een nieuwe regering praten, is het volgens Plasterk van belang dat ze eerst met elkaar rond de tafel te gaan. Hoe gaat het er de komende tijd uitzien? Ek: “Ze gaan tot begin februari praten. De gesprekken zijn opgesplitst in twee delen. Tijdens het eerste deel gaan ze in gesprek over of er overeenstemming kan worden bereikt tussen de partijen over de grondwet, grondrechten en de rechtstaat. Het tweede deel gaat over of ze overeenstemming kunnen bereiken op onderwerpen als migratie, bestaanszekerheid, internationaal beleid en klimaat.”
Zijn de partijen het eens over de kwesties, dan kunnen ze in februari kijken in welke vorm de partijen kunnen samenwerken. “Vanaf februari gaan ze de onderhandelingsfase in. Maar het is nog maar de vraag hoe lang ze bezig zijn met beide delen.”
De onderhandelende partijen kondigden vorige week aan dat we tot februari niets horen over de besprekingen. “Het is best begrijpelijk, want het vertrouwen wordt er niet beter op als je blijft twitteren over anderen of via media je ongenoegen uitspreekt. Nu hebben ze gezamenlijk besloten tot een radiostilte over te gaan. Maar als de radiostilte verbroken wordt, is dat weer een klap voor de formatie. Die heeft er nu al een paar gehad.”
Plasterk stopt als 'Telegraaf'-columnist tijdens verkenning
Het ging er behoorlijk hard aan toe tijdens het debat over het eindverslag van Plasterk. “Het was opvallend dat de vier partijen die nu aan het onderhandelen zijn overduidelijke afspraken hadden gemaakt om elkaar niet te interrumperen. Het leek bijna alsof je zat te kijken naar een debat tussen de coalitie en oppositie, terwijl die er nog helemaal niet is. Dat zag je de afgelopen jaren ook. Ze hielden elkaar de hand boven het hoofd. Bij de andere partijen zag je vooral wantrouwen richting ‘de nieuwe Wilders’. Is het nou echt of is het een spel? Hoe goed is hij te vertrouwen? Dat is de vraag die naar boven kwam.”
Zo vergeleek Frans Timmermans (PvdA/GroenLinks) Wilders met haai Bruce uit Disney-film Finding Nemo. “De haai heeft voorgenomen om geen vissen te eten. Totdat die bloed ruikt en dan wordt hij weer de haai die hij altijd is geweest. Als u de kans krijgt, zult u de democratische rechtstaat van dit land ondermijnen. Ik wil u die kans ontzeggen”, zei Timmermans in het debat. Ek: “Dat is het gevoel dat meerdere partijen hadden. Ze vroegen Wilders of hij afstand nam van eerdere uitspraken, maar dat wilde hij niet doen.”
Aan het eind van zo’n debat volgen moties: voorstellen waar de Kamer voor of tegen kan stemmen. Yeşilgöz diende een motie in over de spreidingswet. Ze deed een oproep aan het kabinet en de Eerste Kamer om de wet niet te behandelen. De politica is naast Kamerlid nog steeds demissionair minister in het demissionaire kabinet. “Dat zorgde voor onwijs veel chagrijn bij de demissionaire coalitieleden, zoals Henri Bontebal (CDA), Rob Jetten (D66) en Pieter Grinwis (CU). Hoe kan je dit nou doen als demissionair minister van hetzelfde ministerie waar de demissionair staatssecretaris Eric van der Burg zo hard pleit voor de spreidingswet?, vonden zij. De dubbele petten waren heel verwarrend.”
Het wordt nog ingewikkelder: “Daarna volgde de beoordeling van het kabinet over de motie en daarin stond namens Rutte dat ze achter het wetsvoorstel van de spreidingswet blijven staan. De motie werd dus afgedaan door het demissionair kabinet. Ook stond in de beoordeling dat je je op deze manier als Tweede Kamer bemoeit met de agenda en inhoud van de Eerste Kamer. De Eerste Kamer gaat over de eigen agenda. Hoogleraar Staatsrecht Wim Voermans noemt dit staatsrechtelijk ‘op het randje’.” Eric van der Burg was niet aanwezig en heeft nog niet gereageerd op de motie.
#motie @Yesilgöz over de #spreidingswet. Dit is wel op (of over) het randje. Strijd met de #homogeniteitsregel?: de ministerraad spreekt met een mond. Ze is natuurlijk wel gewoon lid van het #demissionaire kabinet
— Wim Voermans (@wimjmvoermans) December 13, 2023
Voor de verhoudingen binnen het kabinet is dit niet optimaal en ook binnen de VVD zorgt het voor interne chaos. “Het was even de vraag wat de andere partijen gaan doen. Zouden ze zelfs gaan dreigen met het terugtrekken van ministers? Ik heb dat gevraagd aan mensen, maar er werd gezegd dat dat niet aan de orde was. Ze voelen de verantwoordelijkheid het land te besturen zolang er geen nieuw kabinet is, zei Rob Jetten.”
Volgens Ek was de afgelopen ministerraad ‘zeker niet gezellig’. “Uiteraard zeiden ze na afloop dat ze goede gesprekken hadden gehad. Mensen leken nog steeds met wat chagrijn de ministerraad uit te komen. Het was al een moeilijke verstandhouding tussen sommige partijen en dit maakt het er niet makkelijker op. Aan alles voel je dat het nu een kwestie van uitzitten is. Het zal er vanaf hangen hoe lang de formatie gaat duren. Hoe langer het duurt, hoe lastiger het misschien wordt. Dan gaat dit ook vaker gebeuren, een motie dat indruist tegen het bestaande kabinetsbeleid. De motie van Yeşilgöz is een groot bommetje dat voor nu opgelost lijkt te zijn. Als ze dit soort bommetjes niet al te vaak laten ontploffen, dan kunnen ze het nog even uitzitten met elkaar.”
Politiek verslaggever Merel Ek: 'Dassen gaf bijna een soort campagne-advies aan Timmermans'
Tot februari is het verder zo goed als stil. “Ze gaan morgen weer verder praten, maar daar horen we dus niets meer over. Dit is mijn eerste formatie als tv-verslaggever. Gaan wij er toch elke dag staan, terwijl ze niks gaan zeggen? Je hebt toch het gevoel dat je het risico loopt dat je er niet bent wanneer ze tóch iets willen delen.”
“Verder komt de najaarsnota eraan. Daarin wordt duidelijk hoe het ervoor staat met de begroting en welke mee- en tegenvallers er zijn. Op Europees niveau beslissen ze deze week een asiel- en migratiebeleid met strengere buitengrenzen. Voor Nederland en bijvoorbeeld voor Ter Apel kan dat een groot effect hebben. Dat is iets wat we zeker in de gaten houden.”
Voor deze week heeft Ek een missie: “Donderdag stond ik van 10.00 uur ’s ochtends tot 18.00 uur ’s avonds Eric van der Burg op te wachten. Hij bleek er niet te zijn. Vrijdag stonden we er weer, en was hij er weer niet. Deze week dus nieuwe ronde, nieuwe kansen om Eric van der Burg te vragen wat hij ervan vindt.”
Politiek verslaggever Merel Ek: 'Tijdens de formatie moet je dingen soms met een korrel zout nemen'
