Treinen rijden niet door personeelstekorten, mensen wachten urenlang bij de douane op Schiphol en ook de zorg en het onderwijs hebben grote problemen. Maar waar zijn alle werknemers heen?
LINDA.nl sprak met Ronald Dekker, arbeidseconoom bij onderzoeksorganisatie TNO, over de krapte op de arbeidsmarkt.
“Krapte op de arbeidsmarkt – het verschijnsel dat er veel meer openstaande vacatures dan werklozen zijn – is wat we noemen een conjunctureel verschijnsel. Het is een golfbeweging; een krappe en een ruime arbeidsmarkt wisselen elkaar af. Personeelstekorten ontstaan als het economisch goed gaat. Economische groei wordt veroorzaakt door een hogere productie van goederen en diensten, waarvoor ook meer arbeid nodig is. Zo kan er krapte ontstaan.”
“Het aanbod van arbeid past zich doorgaans aan aan de vraag. Als er veel vacatures zijn, kan het voor mensen die niet werken – bijvoorbeeld omdat hun partner genoeg verdient – interessant zijn om toch een baan te gaan zoeken die bij hen past. Maar het aanpassen van dat aanbod aan die hogere vraag duurt even.”
“In principe niet, maar we hebben op basis van cijfers van het UWV wel de indruk dat de personeelstekorten nu groter zijn dan in de afgelopen twintig jaar.”
“Dat komt deels door corona. De luchtvaart en horeca hadden tijdens de lockdown bijvoorbeeld veel minder vraag naar arbeid, waardoor werknemers deels naar andere sectoren zijn gegaan. Nu hebben luchtvaart en horeca hen weer nodig, maar zitten ze vaak wel prima op een andere plek en hebben deze sectoren dus grote moeite om hun vacatures te vervullen.”
“Sommige collega’s noemen vergrijzing als een structurele oorzaak van krapte, omdat de potentiële beroepsbevolking (mensen tussen de 15 en 67 jaar) in de komende decennia gaat krimpen. Zelfs als het economisch slecht gaat, wat normaal voor een ruime arbeidsmarkt zou zorgen, zou er dan krapte zijn.”
“Zelf geloof ik dat dat wel mee zal vallen. Er is wel minder arbeidsaanbod door vergrijzing, maar er is ook nog genoeg ruimte voor oplossingen. Ik denk dat we de komende twintig, dertig jaar nog wel goed zitten.”
Personeelstekorten jeugdzorg lopen op: 'Missen steun van de overheid'
“Door de golfbeweging van de economie lost krapte op de arbeidsmarkt zichzelf eigenlijk altijd op. Op een bepaald punt komen we weer in een recessie; dan gaat het slechter met de economie, wordt er minder geproduceerd en is er dus ook minder vraag naar arbeid. Als de situatie in Oekraïne verder escaleert, kan er bijvoorbeeld een wereldwijde recessie ontstaan.”
“Maar er zijn nu zeker ook dingen die bedrijven kunnen doen om hun personeelstekorten op te lossen. Eén daarvan is bijvoorbeeld automatisering: het (deels) vervangen van menselijke arbeid door techniek. Een andere oplossing is goed werkgeverschap, met hogere lonen en betere arbeidsvoorwaarden. Werkgevers hebben veel mogelijkheden om het werk leuker te maken, dat zorgt ervoor dat minder werknemers vertrekken en trekt ook weer nieuwe mensen aan. Maar het is niet eenvoudig om een betere werkgever te worden, dus ook dat duurt wel even.”
“Ook de overheid zou maatregelen kunnen nemen, door bijvoorbeeld bepaalde economische activiteiten aan banden te leggen. Er zijn veel mensen met een baan die maatschappelijk gezien weinig nut heeft, zoals flitsbezorgers. De mensen die nu op een elektronische fiets door de stad racen, zouden ook andere functies kunnen vervullen. De kans is alleen erg klein dat hier landelijke regels voor worden opgesteld.”
“De luchtvaart en horeca worden momenteel hard geraakt, maar het is de vraag of het maatschappelijk gezien erg is als er minder wordt gevlogen of een paar honderd restaurants minder zouden zijn in grote steden. En dat ik wat langer moet wachten op een nieuwe auto, maakt ook niet zo veel uit. Meer zorgen maak ik me om de zorg en het onderwijs. In de zorg blijft de vraag naar arbeid maar groeien, het is de vraag of we dat kunnen bijhouden. De werkzaamheden in die sectoren kun je bovendien maar beperkt automatiseren; het meeste moet toch door mensen gedaan worden.”
“In de zorg en het onderwijs ligt de sleutel tot verbetering dus eerder bij een andere, slimmere organisatie van het werk. Verpleegkundigen en leraren besteden nu een groot deel van hun tijd aan administratie, in plaats van aan het werk dat ze echt willen doen. Dat moet anders. En we zouden bijvoorbeeld kunnen nadenken over een slimme balans tussen formele zorg en mantelzorg. Er is echt nog veel ruimte voor sociale innovatie.”
1500 zaken geseponeerd om personeelstekort rechtbank Gelderland
