De overheid faalt in haar taak om kwetsbare kinderen te beschermen, vinden de Inspectie Gezondheidzorg en Jeugd en de Inspectie Justitie en Veiligheid. Wie wel jeugdzorg krijgt, voelt zich vaak alsnog niet gezien.
“Tijd en ruimte ontbreken vaak door geldtekorten”, legt bijzonder hoogleraar jeugdzorg Annemiek Harder uit aan LINDA.
Bijna de helft van de meisjes in het voortgezet onderwijs ervaart emotionele problemen of hyperactiviteit/aandachtsproblemen, concludeerden onderzoekers van de Universiteit Utrecht en het Trimbos-instituut ruim een jaar geleden. Ook onder andere jongeren lijken mentale problemen te floreren: ruim 10 procent van alle jongeren tot 23 jaar krijgt de maken met jeugdzorg. Maar door onder meer personeelstekort en lange wachtlijsten krijgen zij vaak niet de hulp die ze nodig hebben.
Het probleem zit ‘m er onder meer in dat er te weinig mensen zijn met een geschikt diploma, vertelt Annemiek Harder. Als bijzonder hoogleraar Wetenschappelijk onderbouwde jeugdzorg en onderwijs bij de Erasmus School of Social and Behavioural Sciences weet ze: “Maar mensen willen vaak ook niet in de jeugdzorg werken. Bijvoorbeeld omdat ze ergens anders meer kunnen verdienen, of omdat ze weten dat ze in de jeugdzorg door tijdgebrek hun werk niet zo goed kunnen doen als ze zouden willen.”
Hulpverleners krijgen niet de steun, supervisie en aansturing waar zij behoefte aan hebben, ziet Harder. Dat komt voornamelijk door de (geplande) bezuinigingen. Naast de zogenoemde Hervormingsagenda Jeugd, die een bezuiniging moet opleveren van een miljard euro, wil het demissionair kabinet vanaf 2025 structureel 511 miljoen euro per jaar bezuinigen op jeugdzorg. Jongeren, hulpverleners en veel politici zijn tegen: tijdens een debat in de Tweede Kamer dient Kamerlid Lisa Westerveld (GroenLinks/PvdA) maandag een motie in die de bezuiniging per direct moet schrappen.
Ook volgens Harder bereiken we binnenkort een punt ‘waarop niet meer te bezuinigen valt’. “De jeugdzorg wordt nu al zo uitgekleed, dat we bijna geen zorg meer kunnen bieden die voldoet aan een soort basiskwaliteit. Kwalitatieve zorg kost nu eenmaal wat. Maar het levert ook wat op. Als we nu in goede jeugdzorg investeren, voorkomt dat veel problemen – en dus geld – op latere leeftijd. Veel jongeren die uit de jeugdzorg komen, hebben nog lang problemen: niet alleen psychisch, maar bijvoorbeeld ook financieel of sociaal. En ze hebben lang niet altijd een sterk sociaal vangnet om hen te helpen.”
Misbruik in jeugdzorg bijna nooit gemeld: 'Medewerkers helpen hen niet'
De problemen in de jeugdzorg treden vooral op bij ‘complexe gevallen’, waarbij bijvoorbeeld niet alleen het kind problemen ervaart, maar ook de ouder. Het gaat dan bijvoorbeeld om jongeren die uit huis zijn geplaatst vanwege een onveilige thuissituatie. Ruim 42.000 jongeren tot en met 23 jaar verblijven in een pleeggezin of jeugdzorginstelling; tussen de 5 en 10 procent van het totale aantal jongeren dat jeugdhulp krijgt.
“Jongeren met ingewikkelde problematiek kunnen lang niet altijd meteen ergens terecht. Dat heeft onder meer te maken met de verschuiving van intensieve naar ambulante zorg”, legt Harder uit. “Onderdak is nu eenmaal duur, dus daar wordt het eerst op bezuinigd. Bedden zijn er nog maar weinig. In plaats daarvan komen jongeren op plekken terecht waar ze eigenlijk niet horen – of hun problemen worden alleen maar erger, tot ze uiteindelijk op straat belanden. Vooral als ze suïcidaal zijn, zijn wachtlijsten levensbedreigend. Terwijl daar juist de prioriteit zou moeten liggen. De jeugdzorg is wat mij betreft in de eerste plaats bedoeld voor jongeren die het écht hard nodig hebben.”
Áls jongeren al ergens kunnen verblijven, moet dat nu vaak zo kort mogelijk zijn. Daarna hoppen ze weer naar de volgende plek. Dat geldt ook voor de achttienjarige Evita, die haar verhaal doet in de Week van het Vergeten Kind. In drie jaar tijd heeft ze op zeventien verschillende plekken gewoond. Ze stelt dat jeugdzorg de situatie van kinderen vaak alleen maar verslechtert: “De juiste aandacht in jeugdzorg had de helft van mijn trauma’s kunnen voorkomen. Het had me nieuwe ervaringen kunnen bieden en laten zien dat het ergens anders wel veilig is. Ik had kunnen ervaren dat ik ertoe doe, maar het tegenovergestelde is gebeurd.”
Stichting Het Vergeten Kind voert deze week actie tegen het gebrek aan aandacht in de jeugdzorg – niet alleen veroorzaakt door personeelstekorten, maar ook door een verkeerde houding, denkt Evita. “Er was één werkwijze voor alle kinderen, terwijl we allemaal wat anders nodig hadden. Waarom is een hulpverlener vaak zo druk met regels? Ze kunnen ook zeggen: ‘Ik vind het zo naar voor je. Kom, we gaan even zitten en drinken een kop thee’. Dat kost niks en is een grote verandering.”
Tekst loopt door onder de video.
Eén van de oplossingen kan liggen in kleinschalige zorg, denkt Harder. “Dat houdt in dat er vier tot zes jongeren in een groep zitten, in plaats van minstens tien. Hulpverleners hebben dan meer tijd en ruimte om aandacht te bieden aan jongeren en goed samen te werken met de jongere zelf. Dat is extra belangrijk als jongeren al wantrouwig zijn, of negatieve ervaringen hebben met hulp.”
Maar voor aandachtige, kleinschalige zorg is het wel nodig dat er niet (meer) wordt bezuinigd, denkt de bijzonder hoogleraar. “We moeten kritisch kijken naar hoe we de zorg inrichten. Daarin spelen niet alleen hulpverleners, maar ook bestuurders een grote rol. Het is hun taak om niet alleen naar de financiën te kijken, maar vooral naar wat jongeren nodig hebben. Zie het als een investering in de toekomst van Nederland. Want dat zijn jongeren eigenlijk.”
Destiny (19) werd 18 in de jeugdzorg: 'Ik moest alles ineens zelf doen'
