Onderzoek van de Universiteit Utrecht toont aan dat een hulphond het leven van veteranen met PTSS positief verandert. ‘Zonder Bieke was ik er niet meer’, zegt veteraan Sandra Veldman (38) over haar labrador.
Toch worden hulphonden nog niet door zorgverzekeraars vergoed.
Militair verpleegkundige Sandra gaat in 2012 op missie naar Afghanistan. Na thuiskomst krijgt ze al snel klachten. “Ik vertelde mezelf: Ik ben net terug, en nachtmerries horen erbij. Ik wilde niet accepteren dat het PTSS (posttraumatische stressstoornis, red.) was.” De persoon die ze tijdens de missie had leren kennen, zorgde ervoor dat ze het deels kon onderdrukken. “Hij begreep wat ik meemaakte, waardoor ik er niet over hoefde te praten. Zolang hij er was, ging het wel – hij gaf me een gevoel van veiligheid.”
In 2015 wordt de relatie verbroken, en gaat het echt mis. “Eerst dacht ik dat het liefdesverdriet was, maar de nachtmerries werden steeds heftiger.” Sandra raakt snel geïrriteerd en wordt depressief. “Op een gegeven moment was het zo erg dat ik niet meer wilde leven. Ik had zelfs al gedachtes over hoe ik er een einde al zou maken.”
Ze besluit zichzelf in 2016 nog één kans te geven en begint met groepstherapie. Daar leert Sandra een politieagent met PTSS kennen. Hij laat haar inzien dat ze zich hier niet voor hoeft te schamen. “Hij zei: ‘Vind je mij dan zwak? Nee, maar waarom jezelf dan wel?'”
Van EDMR tot exposure: na haar diagnose probeert Sandra alle mogelijke PTSS-therapieën uit. “Niets hielp, het werd alleen maar erger.” Totdat ze bij dezelfde politieagent ziet wat een hulphond kan doen. “Toen kwam er een stip op de horizon”, zegt ze. Ruim twee jaar lang staat Sandra op de wachtlijst voordat ze haar labrador Bieke in 2019 eindelijk leert kennen. “Ze heeft iets heel groots voor mij gedaan – ervoor gezorgd dat ik er nog ben.”
Veteraan Wilma staat op de Dam tijdens de Dodenherdenking: 'De angst voor een raket vergeet ik nooit meer'
Hulphonden worden in Nederland opgeleid door verschillende hulporganisaties, zoals Stichting Hulphond Nederland. Dat kost hen zo’n 34.000 euro per hond, wat niet vergoed wordt door zorgverzekeraars. Veteranen staan daardoor momenteel gemiddeld vijf jaar op de wachtlijst – of eigenlijk een matchlijst. “Dat was een van de belangrijkste redenen waarom we wilden meten wat de meerwaarde is van een hulphond voor veteranen met PTSS”, zegt Nienke Endenburg, GZ-psycholoog en docent-onderzoeker aan de Universiteit Utrecht.
Endenburg en haar collega’s onderzochten het effect van het contact tussen veteraan en hulphond op 65 veteranen met én zonder hulphond of huishond. Ze namen vragenlijsten af over het algemeen welbevinden, slaapgedrag en de PTSS-klachten van de veteraan. Ook maten ze de hoeveelheid cortisol – stresshormoon – in het lichaam van mens en dier.
De resultaten toonden niet aan dat veteranen met een hulphond lagere cortisol-niveaus hadden. Wel blijkt de groep mét een hulphond beter om te gaan met PTSS-symptomen dan de groep met een ‘gewone’ huishond. Zo slapen ze beter en hebben ze minder last van nachtmerries. “Hulphonden zijn geen wondermiddel – ze kunnen PTSS niet helemaal oplossen. Maar deze mensen zijn vaak zo beschadigd. Wij hoopten vooral dat ze door hulphonden weer een redelijk normaal leven kunnen leiden”, zegt Endenburg. En dat blijkt zo te zijn. “Hulphonden opleiden heeft dus écht zin.”
Voor Sandra zijn die conclusies zeer herkenbaar. “Bieke maakt me wakker uit mijn nachtmerries, of trekt de dekens van me af als ik te lang op de bank lig”, vertelt ze aan LINDA.nl. “We zijn echt een team: ze staat altijd naast me, zonder me te veroordelen. Dat zorgt ervoor dat ik meer naar buiten ga en sociale contacten maak. Ik voel me veiliger, en durf ook beter te gaan slapen. Eerder voelde ik me vaak heel eenzaam, en dat is eigenlijk helemaal verdwenen.”
Zie hieronder hoe Bieke Sandra bij een evenement begeleid.
Dit bericht op Instagram bekijken
Hulphond-zijn is een 24-uurs baan, benadrukt onderzoeker Endenburg. Toch blijkt uit het onderzoek dat zij niet meer stress hebben dan huishonden. “Ze moeten natuurlijk altijd aanstaan, omdat ze ’s nachts de veteranen uit herbelevingen moeten kunnen halen. Maar waar we ook hebben gemeten, we vonden geen tekenen van chronische stress. Ook niet tijdens trainingen.”
In het vervolgonderzoek gaan ze onder andere meten of hulphonden wel sneller verouderen. Ook bekijken ze het effect op andere gezinsleden. “Zij lijden ook onder de PTSS-symptomen van de veteraan. Partners kunnen soms niet werken omdat ze iemand niet alleen durven te laten. Verandert dat door de komst van hulphond?” Ook gaan ze de veteranen over een langere periode volgen, om wellicht wel een verlaging in het cortisol-niveau te kunnen meten, en een verhoging in oxytocine – het knuffelhormoon.
Lucyna's dochter (12) heeft anorexia, maar een hulphond zorgt weer voor een glimlach
Sandra werd afgekeurd als militair vanwege PTSS en zat vijf jaar lang thuis. Maar sinds ze Bieke heeft, is ze begonnen aan een master Humanistiek. “Ik had nooit gedacht dat ik ooit weer zou werken, laat staan studeren. Nu is het mijn doel geworden om weer bij Defensie te werken als geestelijk verzorger, om iets te kunnen betekenen voor lotgenoten. Wie had dat ooit gedacht? Bieke gaf mij een tweede kans om te leven.”
Hulphonden kunnen levens veranderen, ziet ook Endenburg. “Mensen hoeven minder medicatie te gebruiken, en doen minder een beroep op de GGZ of andere gezondheidszorg. Dat is een enorme besparing voor zorgverzekeraars. Ondertussen moeten stichtingen het geld bij elkaar schrapen. Eigenlijk is dat te gek voor woorden, maar verzekeraars wilden het eerst wetenschappelijk bewezen zien. Nou, dat hebben we gedaan, en daar gaan we mee door.”
Iva Bicanic over belang van sociale steun na misbruik: 'Verschil tussen PTSS of niet'
