‘Je lijf is van jou’, de uitzending waarin ‘Het Klokhuis’ seksueel grensoverschrijdend gedrag bespreekbaar maakt voor kinderen, oogst internationaal veel lof. Zo is-ie genomineerd voor de Gouden Roos, een Europese tv-prijs, en geselecteerd voor een Taiwanees festival.
Pauline Barendregt (53) deelde vorig jaar haar eigen verhaal in deze aflevering. “Ik vind het fantastisch dat Het Klokhuis dit onderwerp aandurft. Het is heel belangrijk om hierover te praten, juist ook bij die jonge doelgroep.”
De uitzending laat zien welke aanrakingen bij kinderen wel en niet oké zijn en psycholoog Iva Bicanic vertelt wat kinderen kunnen doen als hen iets overkomt. Toen Pauline hoorde dat seksueel grensoverschrijdend gedrag behandeld zou worden, wilde ze meteen iets bijdragen. “Bij het maken vroeg ik me vooral af: wat had ik willen weten als ik vroeger zelf deze uitzending had gezien? Wat zou ik aan mezelf willen vertellen, zodat ik die situatie beter kon plaatsen en mezelf misschien minder alleen zou voelen?”
In Het Klokhuis vertelt Pauline hoe ze vanaf vijfjarige leeftijd wordt misbruikt door haar stiefvader. Hij wil haar wel érg graag in bad doen en afdrogen, of haar met de auto wegbrengen zodat ze even samen zijn. “Diep van binnen voel je dat het niet goed is, maar op die leeftijd begrijp je gewoon niet waar je in zit”, aldus Pauline. “Hij deed namelijk óók heel aardig, dus wilde ik hem niet verraden. Het is een enorm ingewikkelde situatie als klein bent en geen referentiekader hebt. Ik drukte het lange tijd weg.”
Op haar veertiende komt het misbruik uit, haar oudere zus blijkt ook slachtoffer. Haar moeder verlaat de man in kwestie, maar trekt na verloop van tijd toch weer bij hem in: ze redden het niet zonder hem. Het misbruik stopt, maar Pauline pakt zo snel mogelijk haar biezen. Op haar zeventiende vertrekt ze.
Wat is victim blaming en waarom is het schadelijk? Een expert licht toe
Met verwerken kon Pauline pas beginnen toen ze begreep in welke situatie ze al die tijd had gezeten, vertelt ze. “Dat is hard werken en een levenslange ontwikkeling, je bent nooit klaar. Maar ik heb mezelf altijd voorgehouden: a happy life is the best revenge. Ik wil dit mijn leven niet laten bepalen.”
Wat ze wél wil is haar ervaring delen om anderen in soortgelijke situaties te helpen. Zo baseerde Kim van Kooten haar boek Lieveling (2015) op Pauline’s leven en gaat ze toch akkoord met interviews, al is het nog altijd confronterend om het hier over te hebben. “Het ding is: als we hier vaker over praten halen we de lading eraf”, vertelt ze. “Dan is het gemakkelijker om zulke situaties te herkennen en er iets mee te doen. En dat vind ik het allerbelangrijkste, zeker als het om kinderen gaat.”
Pauline leert haar eigen kinderen – twee dochters en een zoon – van meet af aan dat hun lichaam van hén is en dat ze haar altijd in vertrouwen mogen nemen, wat er ook speelt. Seksualiteit is in huize Barendregt een thema dat ze graag open en bespreekbaar houdt. Toch heeft ze niet de illusie dat dit dé oplossing is.
“Natuurlijk doe je als moeder je stinkende best en hopelijk helpt dat, maar een misbruiksituatie blijft ingewikkeld voor een kind”, vertelt ze. “Ze voelen zich schuldig, denken dat ze iets fout hebben gedaan en willen de misbruiker niet ‘verraden’. Ik begrijp het heel goed als een kind alsnog niet praat over misbruik, hoe veilig een (thuis)omgeving ook kan zijn.”
Pauline heeft geen contact meer met haar ouders. Daar hadden haar kinderen natuurlijk vragen over. In eerste instantie zegt Pauline alleen dat ze het vroeger thuis ‘niet leuk had’, maar naarmate ze ouder worden deelt ze meer. “Niet met alle details, ik paste de informatie die ik gaf aan op hun vragen. Hoe ouder ze werden, hoe meer ze wisten”, vertelt ze. “Ik vond dat we het er bij ons thuis wel normaal over moesten hebben. Anders wordt het een soort ‘don’t mention the war‘-situatie.”
Diezelfde soort openheid streeft ze ook buitenshuis na: “Laten we meer praten, zodat we hier echt iets tegen kunnen doen.” En daarbij zijn twee dingen belangrijk om te onthouden, volgens Pauline. “Mensen denken nog altijd dat een misbruiker een soort vijand is, een enge man in een wit busje. Wás het maar zo, dan weet je tenminste dat je op witte busjes moet letten. Veel vaker is het iemand die je kent, die aardig tegen je doet en pretendeert je vriend te zijn. Dat is de mindfuck waar je in terechtkomt, zeker als je nog maar een kind bent.”
Ze vervolgt: “Maar nóg belangrijker om te onthouden is iets wat ik mijn eigen kinderen ook mee heb gegeven: als zoiets je overkomt, is het nooit jouw schuld. Ik hoop dat dit soort uitzendingen en themaweken ervoor zorgen dat andere kinderen die het meemaken zich niet meer zo alleen zullen voelen. Dat ze niet rond hoeven te lopen met zo’n zwaar geheim.”
Heb jij zelf misbruik of ander grensoverschrijdend gedrag meegemaakt en wil je daarover praten? Centrum Seksueel Geweld biedt professionele hulp en is 24/7 bereikbaar via het telefoonnummer 0800 – 0188. Ook kun je hier met hen chatten. Ben je jonger dan 18 jaar? Dan kun je ook terecht bij de Kindertelefoon (0800-0432, gratis en anoniem) of hun online chat.
Dit artikel verscheen eerder op LINDA.nl in maart 2022.
Iva Bicanic over helen na seksueel trauma: 'Praten móét niet, maar het moet wél altijd kunnen'
