Met ‘100 dagen voor de klas’ en ‘100 dagen in je hoofd’ heeft documentairemaker Nicolaas Veul bewezen aangrijpende televisie te kunnen maken. Nu is hij terug, met een docu die de klimaatcrisis wel heel dicht bij brengt.
In De Klimaatverkenner onderzoekt Veul hoe de toekomst van ons land eruitziet. “Ik schets een heftig scenario. Niet om te zeggen: we gaan er allemaal aan. Maar om een gesprek te openen”, vertelt de filmmaker.
Dat de nieuwe docu van Nicolaas Veul vanavond uitgezonden wordt, op de warmste 28 oktober ooit gemeten, is dan misschien toeval, maar bevestigt wederom de relevantie van het onderwerp. De klimaatcrisis is de wereld aan het veranderen – of we nou willen of niet.
Zo ook – of eigenlijk: juist – ons kleine kikkerlandje dat deels onder zeeniveau ligt. Behoorlijk problematisch, maar heel veel aandacht lijken wij Nederlanders daar niet aan te besteden. Iets wat Veul maar niet kan begrijpen. Waarom heerst er nog steeds het idee dat het allemaal wel goedkomt hier in Nederland, vraagt de documentairemaker zich af. Waarom luisteren we niet naar klimaatwetenschappers?
Klimaatactivist lijmt hoofd vast aan 'Meisje met de parel'
In zijn nieuwe documentaire duikt Nicolaas Veul in de toekomst van Nederland, en laat hij zien wat ons te wachten staat. Wij stellen Veul vier vragen over zijn poging om de ogen van Nederlanders te openen.
Wetenschappers waarschuwen voor een klimaatramp, maar we komen niet echt in actie. Waarom gaan wij Nederlanders er vanuit dat het allemaal wel goedkomt, denk jij?
“In de documentaire wijst een wetenschapper me op de term ‘polderarrogantie’. Een beetje om te provoceren, maar er zit een kern van waarheid in. Wij Nederlanders denken dat we ‘meesters van de dijken’ zijn. We hebben altijd gewonnen van de zee, en gaan er vanuit dat we dat ook zullen blijven doen.
Intussen luiden wetenschappers keer op keer de noodklok: de zeespiegel stijgt zo hard, dat we Nederland in de toekomst misschien wel deels moeten opgeven. We zijn veel kwetsbaarder dan we denken. Maar deskundigen weten niet meer hoe ze mensen in actie moeten krijgen.”
Wat maakt jouw documentaire tot de eyeopener die Nederlanders nodig hebben?
“Deze documentaire is echt een verkenning. Een film om te laten zien wat een toekomstig scenario zou kunnen zijn. Als je een beter beeld van de mogelijke gevolgen hebt, kan je er ook beter over praten. De docu is pijnlijk, donker, emotioneel, soms grappig maar vooral verbazingwekkend – en áltijd met een serieuze ondertoon. Ik schets een heftig scenario. Niet om te zeggen: we gaan er allemaal aan. Maar om een gesprek te openen.
In die zin is de documentaire een soort spiegel voor de kijker. Ik zeg niet: je moet dit, je moet dat. Ik zet alleen de feiten op een rij en concludeer dan: wat zou dat voor ons kunnen betekenen? En wat moeten we doen als we écht delen van Nederland moeten opgeven? Komt er dan een verhuiscampagne? Moeten we dan een vriend hebben in het buitenland? Eigenlijk probeer ik gedachten te openen; het is een gedachte-experiment.”
Ben je tijdens het maken van de docu zelf ergens van geschrokken?
“Er was één gesprek met een wetenschapper waar ik in het bijzonder heel erg van schrok. Hij vertelde me over de mogelijke gevolgen van de klimaatcrisis en hoe onleefbaar de planeet kan worden. Op dat moment kwam zijn kind binnenlopen – we hielden het gesprek via Zoom – en hij viel meteen stil. Later, toen zijn kind weer weg was, vertelde hij me dat hij thuis niet durft te praten over deze bevindingen, omdat hij er zo verdrietig van wordt. Meestal praten wetenschappers enkel over de feiten, maar hij kon zijn emoties niet onderdrukken.
Daarnaast ben ik voor de film ook in Wales geweest, waar de bewoners van het dorpje Fairbourne te horen hebben gekregen dat ze hun huizen binnen nu en dertig jaar moeten verlaten. Dat is een hel. Dan besef je: we zitten hier nu nog goed, maar hoe lang nog?”
Je gaat op zoek naar een plan B voor Nederland en vindt dat in Noorwegen: de ideale plek voor Nederlanders om naartoe te verhuizen mochten we echt delen van ons land moeten opgeven. Hoe serieus ben je?
“Het is een absurde oplossing, maar de situatie waarin we zitten is ook absurd. Dus het valt niet uit te sluiten dat we moeten uitwijken.
Ik maakte over dit plan B een video (die je onderaan dit artikel bekijkt, red.) en haalde daarmee ook het Noorse journaal. Hun reactie was eigenlijk wel grappig. Zo sprak ik met Hedda Foss Five, de burgemeester van het Noorse Skien, die vertelde dat ze een tekort hebben aan arbeidskrachten in Noorwegen omdat er zo weinig mensen wonen. Dus ze zei: kom maar, jullie zijn welkom.
Zo concreet is het natuurlijk allemaal nog niet, maar de boodschap van deze actie en de documentaire is dat de wereld er heel anders uit gaat zien. En die toekomst zullen we samen toch echt moeten gaan verkennen.”
‘De Klimaatverkenner’, een documentaire van Nicolaas Veul, is vrijdagavond 28 oktober om 20.25 uur te zien op NPO 3.
Greta Thunberg doet stapje terug als klimaatactivist: 'Tijd om de microfoon door te geven'
