De Russische oppositie-leider Aleksej Navalny leeft niet meer, is vrijdag naar buiten gekomen. Bij Sophie & Jeroen reageren onder anderen Ruslandkenner Jelle Brandt Corstius en oud-correspondent Kysia Hekster op het nieuws.
“Je zou kunnen zeggen dat Rusland z’n Nelson Mandela kwijt is. Dat is buitengewoon treurig, maar ook verontrustend”, aldus Brandt Corstius.
Brandt Corstius geeft aan dat hij geshockeerd is, ondanks dat hij het ook wel zag aankomen. “Mijn hoop was gevestigd op Navalny, hij is de enige die de Russische oppositie wist te verenigen en waar een groot deel van de Russische bevolking achter staat.” De Ruslandkenner had gehoopt dat wanneer Poetin er niet meer zou zijn, Navalny zijn plek zou kunnen overnemen.
Hekster was ook niet verbaasd, “maar wel heel erg aangeslagen”, zo vertelt ze aan tafel. “Poetin wil hiermee laten zien: ik ben heel sterk. Ik kan een maand voor de ‘verkiezingen’ in Rusland aan de vooravond van twee jaar, of tien jaar oorlog in Oekraïne kan ik dit doen en ik kan ermee wegkomen. Voor mij voelde het meteen als machtsvertoon.” Ze legt uit dat Poetin natuurlijk niet direct de oppositie-leider heeft vermoord, “maar als hij had gewild dat Navalny was blijven leven, dan was dit niet gebeurd.”
Op videobeelden die een dag eerder gemaakt zijn, is Navalny nog te zien, in goede gezondheid. Daarom wordt het verhaal dat hij na een wandeling in elkaar is gezakt in twijfel getrokken. “Het gaat erom dat hij is vermoord, of dat nou langzaam of snel is gebeurd. Poetin heeft voor deze omstandigheden gezorgd”, verklaart Brandt Corstius. “Dit is een politieke moord. Of hij nou onwel is geworden, misschien is het weer een zenuwgas, alles kan. Sowieso zijn gezondheid was heel slecht, hij heeft veel tijd in de isoleercel doorgebracht.”
Het kamp waarin Navalny vastzat bevindt zich boven de poolcirkel. De omstandigheden zijn daar “sowieso al verschrikkelijk”, legt Brandt Corstius verder uit. “Het kan ook gewoon zijn gezondheid zijn. We zullen het nooit weten en het doet er niet toe denk ik. Hij is gedood door het Kremlin.”
Dertien jaar cel geëist tegen Russische oppositieleider Navalny
“Vanaf 2008 is hij eigenlijk opgekomen als een anticorruptiestrijder”, verklaart Hekster. Zij was destijds Rusland-correspondent en zag hoe Navalny steeds populairder werd. “Toen hij opkwam is hij erin geslaagd om een generatie jonge a-politieke Russen de straat op te krijgen.” Brandt Corstius vult aan dat de oppositieleider zich fel uitsprak tegen corruptie en daardoor veel aanhangers wist te verwerven. “Corruptie hebben de Russen elke dag mee te maken. Navalny heeft de mythe doorgeprikt dat Poetin zou strijden tegen die corruptie.” Hekster valt haar tafelgenoot bij: “Hij zei altijd: Poetin is een dief.”
Volgens Hekster is de dood van Navalny een waarschuwing aan Rusland en aan Russen: “Zo van: waag het niet, want dit is wat er met je gebeurt”. Veel andere stemmen in de oppositie wonen dan ook in het buitenland voor hun veiligheid. “Er is niemand zo snel die hem kan vervangen en daar maak ik me wel zorgen over”, zegt Brandt Corstius.
Volgens Brandt Corstius was Navalny ervan overtuigd dat de revolutie op het punt stond te gebeuren. “Als er al een revolutie gebeurt, dan moet het vandaag zijn”, vindt hij. “Ik erger me aan Russen die niet de straat op gaan terwijl ze wel achter Navalny staan.” Hekster is het “heel erg oneens” met haar collega Ruslandkenner. “Ik vind het ook niet belangrijk op dit moment.” Brandt Corstius breekt in: “Als je wat wil veranderen in je land dan ga je nu de straat op.” De oud-correspondent vindt dat te makkelijk gezegd vanachter de talkshowtafel. Brandt Corstius blijft stellig: “Het is ook gevaarlijk, je kan worden opgepakt, maar nu is het moment.”
Hekster sprak Navalny in 2011 voor een boek en vroeg hem toen naar het gevaar van zijn rol als oppositie-leider. “Hij zei toen, en hij heeft dat daarna ook herhaald, ik ga liever dood dan dat ik hier op mijn knieën sterf. Hij geloofde inderdaad: het kan ieder moment voorbij zijn in Rusland met Poetin.” Brandt Corstius knikt: “Ja, maar dan moet er wel wat gebeuren.” Hekster brengt in dat Navalny ook in een cel is geëindigd, maar haar collega herhaalt nog eens dat de Russen nu de straat op moeten, ondanks het gevaar. “Maar zoals in elk land, als al maar één procent de straat op gaat, dan heb je een revolutie.”
Het gesprek sluit af met een fragment uit de documentaire Navalny, waarin hij zijn laatste boodschap, mocht hij vermoord worden, zelf vertelt: “Jullie mogen niet opgeven. Als ze besluiten mij te vermoorden betekent het dat we ongelofelijk sterk zijn. We moeten deze kracht gebruiken om niet op te geven. Vergeet niet hoeveel kracht we hebben die wordt onderdrukt door deze slechte mannen. Het enige wat we nodig hebben om het kwaad te laten winnen is als goede mensen niks doen. Dus doe iets.”
Sophie & Jeroen terugkijken? Dat kan hier. De documentaire over Navalny waar ze in het gesprek naar verwijzen is vrijdagavond om 23.17 uur te zien op NPO2.
Poetin-criticus Aleksej Navalny (47) in gevangenis overleden: 'Vermoord. Niet te geloven'
