Je kind is bang voor de tandarts, verstopt zich voor Sinterklaas en is angstig om van de hoge duikplank te gaan. Wat doe je dan? Psycholoog en gedragstherapeut Wendy de Pree schreef een praktische gids over angst bij kinderen.
De tips in haar boek Wat echt werkt bij kinderen die snel angstig zijn zijn vooral gericht op ouders en leraren.
Eigenlijk zou ze een boek over angst schrijven voor kinderen, vertelt De Pree. “Maar toen ik dat aan het schrijven was, realiseerde ik me dat juist de ouders en leerkrachten een grotere rol moeten spelen. En dan vooral preventief, in plaats van als er al grotere angstproblemen zijn.”
De sleutel daartoe zit ‘m vooral in het herkennen en erkennen van angst, aldus De Pree. “We zeggen vaak dat kinderen niet bang hoeven te zijn. Maar pas als je het benoemt, ontstaat de ruimte voor oplossingen – zoals je angst aangaan in kleine stapjes.”
En dat geldt eigenlijk voor elke emotie, benadrukt ze. Ze maakt geen onderscheid tussen angst en bijvoorbeeld boosheid en verdriet. “Het verschil is dat angst vaak verborgen zit onder andere emoties. Een kind dat verdrietig lijkt als ouders weggaan bij het kinderdagverblijf, is waarschijnlijk bang voor verlies.”
Tim Hofman schrijft boek over angsten: 'Wat nou als we die een minder grote rol lieten spelen?'
De beste aanpak van angst bij kinderen is afhankelijk van de leeftijd van je kind, legt De Pree uit. Vanaf de kleuterleeftijd leren kinderen wat emoties zijn, vanaf een jaar of acht snappen ze ook het concept van gedachten. “Maar al vanaf de geboorte kun je natuurlijk het goede voorbeeld geven. Kinderen leren immers door te zien en te voelen. Zelfs als een kind nog niet snapt wat je zegt, kan ‘ie heel veel halen uit hóe je het zegt.”
Dat goede voorbeeld geven noemt de kinderpsycholoog modeling. Het zorgt ervoor dat de praktische tips die je in haar boek vindt – waaronder ademhalingsoefeningen en het bekijken van situaties aan de hand van de 5 G’s (gebeurtenis, gedachten , gevoelens, gedrag, gevolg) – toegankelijker worden voor kinderen. “Modeling biedt ook een kans voor docenten. Die hebben misschien minder ruimte voor een individuele aanpak, maar kunnen wél het goede voorbeeld geven. Doordeweeks zien ze een kind vaak langer dan de ouders.”
'Dat doe je als ouder, je kind helpen met het overwinnen van angsten, zelfs ten koste van je bloeddruk'
De Pree noemt haar boek vernieuwend, en tegelijkertijd een inkoppertje. “Mensen denken weleens dat psychologen een soort magisch koffertje hebben, maar wat er in mijn boek staat is eigenlijk heel logisch. De maatschappij moet er gewoon klaar voor zijn om angst te benoemen en het goede voorbeeld te geven. Dat is nog niet iedereen.”
Dat geldt vooral voor leerkrachten, ziet de kinderpsycholoog: “Op scholen is nog veel te weinig erkenning voor emoties. Leerkrachten zeggen niet vaak: ‘Ik merk dat jullie een vol hoofd hebben. Kom, we gaan even naar buiten.’ Het is altijd: ‘Hou nou eens op en maak je taak’. Je kunt wel straffen, maar daar bereik je niks mee – alleen dat kinderen ook bang worden voor jou.”
Ouders lijken de afgelopen jaren juist wel meer ruimte aan emoties te geven, ziet De Pree. Tegelijkertijd is het als ouder heel moeilijk om níet in je eigen gevoel te kruipen als je kind bijvoorbeeld niet luistert. “Dat is nou eenmaal heel frustrerend. Het is dan lastig om begripvol tegen je kind te zeggen: ‘Ik zie dat het even te veel voor je is en dat je daarom boos wordt.'”
En dat is ook heel moeilijk; ze is de eerste die dat toe zal geven. “Als therapeut is het makkelijk om een analytische blik te hebben, maar als moeder zit je soms alsnog met de handen in het haar. Ik heb ook weleens woest tegen mijn kind geroepen: ‘Wat ben je toch een ongelooflijk vervelend kind’ – terwijl ik weet dat je het over gedrag moet hebben, niet over de persoon. En soms ben ik bang dat mijn kinderen juist te véél ruimte geef. Als ze zeggen: ‘Maar mama, het vóélt niet goed voor mij om de vaatwasser uit te ruimen’, sta ik ook even met mijn mond vol tanden.”
Maar, benadrukt ze: “Het is normaal dat je als ouder fouten maakt, als je het maar herstelt daarna. Door erover te praten, je excuses aan te bieden als dat nodig is en te bespreken hoe jullie het de volgende keer willen aanpakken. Zo geef je ook het goede voorbeeld als het om conflicten gaat.”
‘Wat echt werkt bij kinderen die snel angstig zijn’ is nu verkrijgbaar.
‘Loop niet weg na een plotseling overlijden’, zegt rouwbegeleider Hanneke: ‘Ga je angst aan’
