Elsa Graneveld (1917-2012) was lerares op Curaçao en kwam naar Nederland om vroedvrouw te worden. Ze werd zuster en zat in het verzet.
In Vergeten Helden belicht Jörgen Tjon het leven van verzetshelden van de Antillen. Hij spreekt nabestaanden en bezoekt locaties die een rol speelden in de verzetsacties.
In deze aflevering volgden we het verhaal van Elsa. Zij maakte de oorlog van dichtbij mee. Tijdens de mobilisatie volgde ze een opleiding in Heerlen en moest ze de handen letterlijk uit de mouwen steken. Toen zag alles er nog zonnig uit.
Ze had heel veel vriendinnen en reisde regelmatig af naar Zeeland en Schiedam. “Ze trok de mensen aan, iedereen wilde haar vriendin zijn”, zeggen Francis en Hilda de Windt, de neef en nicht van Elsa.
Toen de oorlog uitbrak, konden de Antilliaanse studenten niet meer vluchten uit Nederland. Briefcontact met familie werd haast onmogelijk. Om elkaar te steunen, richtten Johnny Mauricio en zijn vriend een Antilliaanse studentenvereniging op: Kolinia Kòrsou na Hulanda. De Duitsers verboden het, maar de studenten kwamen alsnog bij elkaar om elkaar te steunen en te helpen. De vereniging kreeg al snel meer leden, onder wie Elsa.
In 1941 haalde ze haar diploma, maar ze kon niet terug naar huis. De school in Heerlen had banden met het Sophia Ziekenhuis in Zwolle. Hier volgde Elsa een vervolgopleiding tot verpleegkundige en raakte ze betrokken bij het verzet.
Elsa werd benaderd door Boy Ecury, een student die tot over zijn oren in het verzet zat. Hij vroeg haar of ze geheime berichten naar de ondergrondse groep in een andere stad wilde brengen. Dit deed ze. In het voormalige ziekenhuis -wat nu ArtEZ, de kunstacademie is – werd veel verzet gepleegd.
Nazaten verzet WOII vragen NTR 'Verhaal van Nederland' te herzien
“Dit ziekenhuis was een haard van verzet en ook een plek waar veel mensen ondergedoken zaten. Ze hadden een soort systeem in het ziekenhuis, zodat ze wisten welke zusters te vertrouwen waren en welke niet. Want er zaten ook zusters tussen van NSB-huizen, om te kijken wat er nu precies in dat ziekenhuis gebeurde“, vertelt Paul Harmens, deskundige van Collectie Overijssel.
“In hun vrije tijd verkenden de zusters de stad en ze namen ook vaak briefjes mee of haalden berichten op. De contacten waren heel erg belangrijk, waar moest je zijn en wie was betrouwbaar? Hoe verder je de oorlog inging, hoe beter het was dat weinig mensen wisten wat je deed”, aldus Harmens.
“In de kelder van het Sophia Ziekenhuis zat de zender. Die was heel belangrijk, omdat er geen contact was met Engeland. Ook was het goed om te weten wat wanneer kwam en vooral wie er kwam, omdat er ook geheim agenten werden gedropt”, vervolgt hij.
“Het gangenstelsel was heel handig, omdat je overal naartoe kon. Naar het laboratorium of naar het zusterhuis waar Elsa zat. En de verpleegsters kenden het gangenstelsel op hun duimpje, omdat zij hier ook vaak rondliepen wanneer er iets aan de hand was. Zo hebben mensen altijd veilig kunnen vluchten. Er zaten zelfs onderduikers op het moment dat er onderhoud was.”
De verpleegsters leidden de Duitsers op verschillende manieren om de tuin. “Onze tante vertelde dat ze ook Joodse patiënten hadden en dat ze hen verborgen hielden. Wanneer de Duitsers dan kwamen, zagen zij enkel een leeg bed of een niet-Joodse patiënt. Ze vroegen alsnog wel naar de patiënt, maar dan had tante al een ontslagbriefje klaarliggen”, vertellen Hilda en Francis.
“Ze vertelde dat de patiënt geen koorts meer had en al naar huis was en ze geloofden haar. Zij had een bepaalde overtuigingskracht die diplomatiek was, waardoor de Duitsers zich niet op de tenen getrapt voelden”, zeggen ze. Harmens vertelt dat er zelfs mannen op de vrouwenafdeling lagen. Tot hun neus in het gips gewikkeld, zodat ze onherkenbaar waren.
Kijk het hele fragment hier terug.
Waargebeurd en confronterend: serie 'A Small Light' vertelt het verhaal van verzetsheldin Miep Gies
