‘Duutsers’

Regelmatig ging het luchtalarm af en moesten ze schuilen, vertellen de bejaarde inwoners. In september 1942 crashte er een vliegtuig dichtbij het dorp. “Ik heb ze wel naar beneden zien kieperen”, verklaart Engbert. “Ze waren over ons heengegaan en ze gingen zo, sjuut, er recht op af”, beeldt Rensje uit. “Er kwam geluid uit en vlammen. Die was al in brand toen hij nog in de lucht was”, herinnert Griet zich. “En de volgende morgen zagen we aan de oostkant van het huis een vleugel, die was net daarvoor van het vliegtuig af naar beneden gevallen”, weet Jantje nog. Ze is nóg blij dat ‘ie niet op het dak terecht is gekomen.

“De volgende dag hoorde je dat er personen in gezeten hadden en dat die ontvlucht waren en dat de gemeente de mensen die overleden waren, heeft opgeruimd. Er was er ook één aardig beschadigd”, vertelt Griet. Meer wist ze niet destijds, de kinderen werden niet verder ingelicht.

Hendrik was stiekem bij de begrafenis van de mannen die gesneuveld waren in het vliegtuigongeluk. “Op een zondagmiddag werden er drie begraven. Toen zaten wij daar onder in de berm te kijken. Dat was met militaire eer.” Hij legt uit dat ze door de Duitsers werden begraven. “Niet zoals tegenwoordig door een begrafenisondernemer, of zo. Die hadden we hier ook niet in Staphorst denk ik.” De vier die de crash wel hadden overleefd door hun parachute, werden de volgende dag opgepakt. In de jaren erna stortten er nog zeven vliegtuigen neer in gemeente Staphorst.

Onderduikers

“Mijn vader heeft wel een keer ondergedoken”, weet Trijntje nog. Hij zat samen met een aantal anderen een nacht verstopt voor de Duitsers. Ook bij Rensje thuis kwamen ze langs. “Ze zijn wel eens bij ons geweest met een razzia. Toen gingen ze de hele buurt door.” Ze kwamen ’s avonds, in het donker, vertelt ze. Haar vader zat aan tafel met de boekhouder en zij zat bij de kachel. “Die ene kwam eraan, die had z’n geweer gericht op m’n vader, vinger achter de trekker en de anderen gingen aan de achterkant ons huis doorzoeken.”

“Iedereen was bang voor iedereen soms”, aldus Hendrik. “Want er zijn dingen bekend ook, dat iemand je kon verraden om simpele dingen.” Zo wilden zijn ouders een keer een varken slachten om op te eten, maar toen werd het dier de dag van te voren opeens in beslag genomen. “We waren altijd wel een beetje wantrouwend: is hij wel van de goede kant?”, vertelt Trijntje. Haar man Hendrik weet nog dat een dominee uit hun dorp met de Duitsers heulde. “Die had altijd een auto, terwijl iedereen z’n auto moest inleveren.” Later bleek dat deze man veel Joodse mensen in zijn tuin begraven had. “In een hut, in de grond.”

“Ja die waren er wel, maar die zag je niet gauw, die onderduikers. Ze gingen niet voor niets onderduiken. Wij hebben ze ook wel gehad. Dat ze elke avond om half tien even een kopje koffie kwamen drinken. En dan doken ze onder de vloer”, herinnert Hendrik zich. Ook bij Klaas thuis was er een onderduikplek, onder het hooivak. “Om mensen in te verstoppen. Maar daar ging je niet over praten.” Zijn vrouw Hendrikje beaamt dat. “Dat werd niet aan de kinderen verteld.”

De documentaire Duutsers terugkijken? Dat kan hier. 

Yvette past door oorlogsverleden opa op met wie ze vertelt dat ze Joods is: 'Lastig om open over te zijn'Lees ook