De vriendschappen van documentairemaker Anne van der Steen zijn door de jaren heen verwaterd. De een kreeg een kind, de ander sprak ze steeds minder. Open en eerlijk was ze er niet over, tot ze besloot een documentaire te maken: Anne (32) zoekt vrienden.
“Als regisseur wist ik goed wat ik wilde, het enge was dat het over mezelf ging”, vertelt Van der Steen aan LINDA.
Voor de 32-jarige documentairemaker betekent vriendschap dat je tijd hebt om met elkaar af te spreken, en dat op regelmatige basis. Dat je niet de hele tijd hoeft bij te praten, maar dat je wel op de hoogte bent van elkaars leven.
Zo heeft ze het vroeger zelf ook ervaren: “Ik was verwend op dat gebied”, erkent ze. “Ik ben opgegroeid met hechte vriendschappen, er was tijd voor elkaar en de basis zat goed. Maar dat verwaterde: de een naar de ander raakte zwanger en sommigen zag ik steeds minder. Er waren tal van redenen waarom vriendschappen stopten.”
Toen kwam Van der Steen op het idee om een documentaire te maken over vriendschap. “In eerste instantie wilde ik een documentaire maken over vriendschappen van anderen. Vooral om te vragen: wat is nou eigenlijk een goede vriend zijn en hoe moet dat dan? Ik durfde eigenlijk niet goed toe te geven dat ik er zélf mee zat.”
“Door gesprekken met de producenten kwam dit naar voren”, vervolgt Van der Steen. “Ze zeiden: je kan eigenlijk niet wegblijven van je eigen verhaal. Langzaam ging ik dat inzien en dacht: dan moet ik zelf met de billen bloot. Als regisseur wist ik goed wat ik wilde, het enge was dat het over mezelf ging.”
Tot die tijd was ze er nooit open over geweest, wat het voor haar ook kwetsbaar maakt. “Toen ik er eenmaal voor gekozen had er open over te zijn, vond ik het ook iets opleveren. Ik hoefde die ‘leugen’ niet meer te verkopen. Ik vond het fijn dat het er mocht zijn.”
'Vrienden hoeven niet alles interessant te vinden, als ze er maar zijn als je steun of advies nodig hebt'
In de documentaire gaat Van der Steen telefonisch het gesprek aan met haar vrienden van weleer, met wie de band verwaterde. “Eigenlijk heb ik alleen maar gevraagd: mag ik je bellen? Ik ben bezig met een documentaire over vriendschap. Mag ik het gesprek opnemen? Verder wisten ze niks. Ik zat daar als een trillend rietje, omdat ik iets ging doen waar ik al heel lang nieuwsgierig naar was. Ik vroeg me vaak af: waarom is het eigenlijk niet gelukt dit te onderhouden?”
“Ik was blij dat de druk van de documentaire me hielp dat gesprek te voeren, maar het was ook doodeng. Ik was ergens bang dat ze heel aardig zouden doen, om mij te sparen. Dat ze me zouden beschermen. Maar dat deden ze niet.” Juist in die gesprekken kwam het vriendschappelijke weer naar boven: “Dat je het ongemak niet uit de weggaat, dat je eerlijk naar elkaar kunt zijn.”
In de documentaire praat ze ook met twee vriendinnen die recent moeder zijn geworden. De setting is perfect: een gezellig café en een glas wijn. Maar juist in die gesprekken over kinderen en moederschap stuit ze op de gevreesde barrière: “Het is soms lastig om aansluiting te vinden met vriendinnen die een gezin hebben”, concludeert Van der Steen.
“Hun leven draait nu om andere dingen, kinderen vooral, terwijl ik daar zelf geen ervaring mee heb. Je merkt dat de gesprekken anders worden, en dat het een stuk lastiger is om af te spreken. Daardoor voel je soms een afstand ontstaan. Hoor ik er nog bij als ik niet kan meepraten over poepluiers? Ik denk dat het belangrijkste is dat je elkaar de ruimte geeft om in verschillende levensfasen te zitten, maar ook probeert contact te houden door interesse te tonen, ook al leef je in andere werelden.”
Dit gevoel is voor velen wellicht herkenbaar. Het leven verandert, mensen starten een gezin of groeien uit elkaar, en uiteindelijk blijven er weinig echte vrienden over. “Door er eerlijk over te zijn, merkte ik dat anderen ook open tegen mij werden. Nu hoef ik niet meer te liegen tegen collega’s dat ik oud en nieuw ga vieren met vrienden.”
Hoewel ze het moeilijk vindt om advies te geven, omdat ieders situatie anders is, voegt ze toe: “Ik denk wel dat het helpt om te proberen. Als je vrienden wilt, moet je naar buiten. Ze staan niet ineens voor je deur.”
‘Anne (32) zoekt vrienden’ is op maandag 28 oktober om 23.10 uur te zien bij KRO-NCRV op NPO2.
Jacky heeft bewust geen vrienden: 'Ik heb er geen behoefte aan'
