Al zwaaiend rondgereden worden in een koets en leven in een gigantisch paleis met lakeien: de monarchieën in de wereld zijn gebouwd op eeuwenoude tradities en het onderhouden van hun aanzien. Maar moet ons koningshuis meer met de tijd meegaan?
Regelmatig klinkt het geluid dat koningshuizen moeten moderniseren. Maar werkt die strategie wel?
Grinnikend zitten koning Charles en koningin Camilla in mei vorig jaar op hun tronen in Buckingham Palace, enkele dagen voor de daadwerkelijke kroning. Personeel loopt zwetend om hen heen, al bladerend door een dik draaiboek. Het hof repeteert zich deze dagen een ongeluk om alle antieke gebruiken op het juiste moment voorbij te laten komen. Vijf zwaarden, twee scepters en een magische steen uit de negende eeuw. Af en toe kunnen Charles en Camilla het zelf ook niet meer volgen.
De koning had voorafgaand bij premier Rishi Sunak aangegeven dat hij een moderne en kleinere kroning wilde, passend bij de huidige tijd. De premier keurde Charles’ plan af. De monarchie en het Verenigd Koninkrijk konden zich juist op deze dag krachtig tonen: het werd een koninklijk spektakel.
Op de troon zit je een leven lang, vond koningin Elizabeth II. Toen Beatrix abdiceerde in 2013 haalde ze haar neus op: ‘Typisch de Nederlanders’. De 83-jarige Deense koningin Margrethe droeg diezelfde gedachte uit. Het was dan ook een schok voor haar oudste zoon Frederik toen ze zich eind vorig jaar plots had bedacht. Drie dagen voor haar kersttoespraak liet ze aan hem weten dat ze ging aankondigen af te treden. En wel zo snel mogelijk, in januari 2024.
Deze zondag, een maand na de aankondiging, draagt Margrethe de troon over aan kroonprins Frederik en zijn echtgenote Mary. De koningin stelt dat het noodzakelijk is voor de monarchie om te moderniseren en een nieuwe generatie in the lead te laten zijn.
Koning gaat inhoudelijk niet in op 4,5 ton extra voor koningshuis
Moet een koningshuis om te overleven moderniseren, of juist vasthouden aan hun eeuwenoude tradities? Het is een vraag die speelt op paleizen en waar monarchen – en landgenoten – verschillend over denken.
Koningin Juliana wilde ‘gewoon’ zijn. Ze liep liever naast de rode loper, wilde niet rijk overkomen en absoluut geen majesteit genoemd worden. Beatrix kiest in haar regeerperiode voor formaliteit en afstand van het volk. Zij vindt dat een monarch een vaste stabiele factor moet zijn in snel veranderende tijden. Ze heeft haar oudste zoon Willem-Alexander geadviseerd niet mee te varen op populariteit. Beatrix: “Het is gevaarlijk, oppervlakkig en tijdelijk.”
De koninklijke families balanceren op een dun koord. Natuurlijk zijn de paleizen, koetsen en lakeien ouderwets en is Prinsjesdag een surrealistische vertoning in het moderne straatbeeld. Toch zijn monarchieën gebouwd op tradities en gebruiken, en is het weghalen van onderdelen net een spelletje Jenga: de toren dreigt onstabiel te worden, of zelfs om te vallen.
Een koning of koningin zonder pracht en praal wordt namelijk steeds meer een soort minister, maar dan heel duur, niet gekozen door het volk en zonder politieke inbreng. Je voelt de kritiek al opborrelen: waarom moeten ze dan zoveel geld ontvangen? En waarom moet het per se iemand uit de familie van Oranje zijn? Het lijkt het begin van het einde van de Oranje-dynastie op de troon.
Als het volk gelooft in het sprookje van de Oranjes en hun historische waarde, kunnen ze doorgaan. Het mysterie en aanzien van het koningshuis spelen een niet te onderschatten rol.
Toch is het anno 2024 uiterst belangrijk dat het instituut relevant is. We moeten er met z’n allen wel zichtbaar iets aan hebben, als het voor miljoenen op de begroting staat. We willen zien dat een koning zich hard maakt voor actuele onderwerpen – mentale gezondheid, racisme, klimaat – en dat hij de Nederlander in nood opzoekt, steunt en solidair is. Zo worden er momenteel in de politiek gesprekken gevoerd over het mogelijk betalen van belasting door de koning. Het zou geen slechte modernisering zijn, lijkt mij.
De tijd zal leren hoe goed de Oranjes hun vak in de vingers hebben, en voor hoe lang ze de troon kunnen behouden.
Prinses Amalia viert twintigste verjaardag (en geniet undercover van vrijheid buiten Nederland)
