Vrouwen krijgen lang niet altijd een ruggenprik als ze er om vragen, bleek vorig jaar na veel reacties op de LINDA.-column van Roos Moggré. Vanaf september moet een keuzehulp de voorlichting over pijnstilling bij de bevalling verbeteren.
Zwangeren weten nu vaak nog niet wat ze tijdens de bevalling kunnen verwachten, merken de betrokken anesthesiologen, verloskundigen en gynaecologen.
Pijnstilling bij de bevalling is in Nederland nog vaak ‘een ondergeschoven kindje’, schreef LINDA.nl vorig jaar in een drieluik. Terwijl in 2020 bijna een kwart van de bevallingen mét pijnstilling was, leven onder zwangeren vaak nog (negatieve) vooroordelen over bijvoorbeeld de ruggenprik. Kiezen voor een pijnstilling voelt voor velen als falen. Ook zijn vrouwen lang niet altijd goed op de hoogte van wat wel of juist niét kan. Uit een groot onderzoek van EenVandaag en Ouders van Nu bleek in 2021 nog dat de gevraagde pijnstilling bij een kwart van de vrouwen te laat of helemaal niet kwam.
Al die media-aandacht maakte heel wat los, zag Caroline van der Marel, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie (NVA) en hoofd anesthesiologie bij het Erasmus MC. “Je ziet dat dit onderwerp mensen emotioneel raakt. Bevallingen zijn heftige momenten in je leven. En als je om een ruggenprik vraagt, is dat een heel kwetsbaar moment.”
Door de voorlichting over pijnstilling te verbeteren, hoopt ze dat straks meer vrouwen positief terugkijken op hun bevalling. “Als patiënten goed voorgelicht zijn, weten ze ook waar ze op welk moment om kunnen vragen. Beter uitleggen wat je kunt verwachten bij een bevalling moet teleurstellingen voorkomen.”
Kwart bevallende vrouwen kreeg ruggenprik door personeelstekort niet of heel laat: 'Traumatisch'
Met de keuzehulp kun je halverwege je zwangerschap onderzoeken wat je precies voor je ziet. Wil je thuis of in het ziekenhuis bevallen, en ga je wel of niet voor pijnstilling? De keuzehulp laat alle opties, plus de effectiviteit én beperkingen van de verschillende soorten pijnstilling zien. De voorkeuren die daar uitrollen spreek je door met je verloskundige of gynaecoloog.
“Zo krijg je goed zicht op je eigen wensen”, legt Van der Marel uit. Ook leer je wat er in welk stadium mogelijk is. “Zo weet je wat je ongeveer kunt verwachten. Je kunt bijvoorbeeld niet meteen of altijd als je in het ziekenhuis komt een ruggenprik krijgen.” Zo moet je eerst onderzocht worden, en door afwijkingen aan de rug of bloedstollingsproblemen kun je misschien wel helemaal geen ruggenprik krijgen, zegt de arts. “Nu zijn die redenen nog niet bij iedereen bekend. Het zou fijn zijn als patiënten daar wél op voorbereid zijn, zodat we dat gesprek niet tijdens de bevalling hoeven te voeren.”
Bevallingen zijn daarnaast onvoorspelbaar. Het ideaalplaatje – thuis in het bevalbad of je eigen bed – is lang niet altijd de realiteit. “Iemand die thuis wil bevallen, moet uiteindelijk soms toch naar het ziekenhuis. Het is goed om te weten wat je graag wilt, maar óók hoe je het voor je ziet als het anders loopt.”
Onderzoek: stress tijdens zwangerschap verlaagt kans op natuurlijke bevalling
Dat vrouwen vaak niet de juiste of volledige kennis over pijnstelling in huis hebben, komt volgens Van der Marel deels door onze (thuis)bevalcultuur. “In Amerika bevalt een groot gedeelte van de vrouwen met ruggenprik. Ik vind dat geen ideaalbeeld, maar ze zijn wel beter geïnformeerd en weten hoe alles werkt.”
In Nederland zijn er nog veel vooroordelen aan pijnstilling verbonden, en nemen we elkaar graag de maat. “Net als borstvoeding is pijnstilling bij de bevalling een gevoelig onderwerp. Je ziet daardoor geregeld dat mensen intens verdrietig zijn als ze een ruggenprik moeten, omdat ze het als een persoonlijk falen zien. Daar moeten we anders tegenaan gaan kijken. Als vrouwen onderling én als maatschappij zijn we daar verantwoordelijk voor.”
Eerder schreef LINDA.nl dat vrouwen merken dat niet alle medische professionals warmlopen voor het bestrijden van baringspijn. “De een zal een andere persoonlijke mening hebben dan de ander”,zegt Van der Marel. “Die cultuurverandering heeft ook onder zorgverleners tijd nodig.” Maar, benadrukt ze: de richtlijn voor pijnstilling in 2008 is met alle betrokken professionals – gynaecologen, verloskundigen en anesthesiologen – opgesteld. “De landelijke verenigingen hebben daar hun handtekening onder gezet. Deze norm hebben we afgesproken en daar moeten we aan voldoen.”
De lotusbevalling: niet knippen, maar wachten tot navelstreng en placenta vanzelf loslaten
Vrouwen vertelden eerder aan LINDA.nl dat ze soms lang op een prik moet wachten, of uiteindelijk helemaal niets kregen. Dit terwijl pijnstilling volgens de richtlijn 24 uur per dag beschikbaar moet zijn. In de praktijk is dat overdag gemakkelijker te realiseren dan ’s nachts, zegt de arts. “Dan is er meestal maar één anesthesioloog aanwezig, soms twee. Zij hebben dienst voor alle spoedgevallen. Als je in de operatiekamer staat, kun je niet altijd alles laten vallen om naar een bevalling te rennen. Al is dat wel het streven.”
Moeten ziekenhuizen ’s nachts meer anesthesiologen inzetten? Dat hangt van de vraag af, zegt Van der Marel. “Als je soms vijf en dan weer nul keer moet prikken, kun je geen acht anesthesiologen inroosteren. Wel zetten we nu veel meer ruggenprikken dan twintig jaar geleden. Je moet dus als geboortecentrum geregeld kijken of de bezetting nog voldoet aan de vraag.”
Na baby twee kreeg Fiona een burn-out: 'Ik was helemaal nog niet klaar voor werk'
In haar eigen ziekenhuis worden obstetrisch-anesthesiologen tegenwoordig al vroeg bij gecompliceerde zwangerschappen betrokken. “In andere landen is dat al lang de norm. Ik denk dat er ook in Nederland meer ruimte moet zijn om anesthesiologen eerder bij hoog risico zwangerschappen te betrekken.” Die groep wordt steeds groter. “De gemiddelde leeftijd van vrouwen ligt hoger, net als het BMI. Ook zien we dat vrouwen met een ernstige hart- of longafwijking tegenwoordig wél zwanger kunnen worden.”
Van der Marel hoopt dat de keuzehulp helpt om anesthesiologen eerder bij dit soort hoog risico gevallen te betrekken. “Die ruimte zou er moeten zijn, ook al hebben zeker niet alle vrouwen die speciale zorg nodig. Ik zou het fijn vinden als iedere zwangere straks een plan A én een plan B heeft, en zich realiseert wat er allemaal nog moet gebeuren voordat je pijnstilling krijgt.”
Lotte heeft tubulaire borsten, maar wist dat jarenlang niet: 'Voelde me een mislukking'
