Er is veel woede in Harskamp over de komst van 800 Afghaanse vluchtelingen. Maar waar komt die woede vandaan? Hebben we te maken met xenofobie of is hier iets anders aan de hand?
LINDA.nl legt de vraag voor aan antropoloog Anouk de Koning – verbonden aan Universiteit Leiden – en psycholoog Angela Koolmees.
Xenofobie
Wat is xenofobie precies?
“In de breedste zin van het woord staat xenofobie voor angst voor alles wat ‘vreemd’ en ‘ongewoon’ is”, aldus De Koning. “Maar in de praktijk hebben we het vaak over afkeer voor bijvoorbeeld vluchtelingen en mensen met een migratieachtergrond.”
“Mensen met xenofobie worden naar mijn mening vaak gevoed door (extreemrechtse) politiek en gekleurde berichtgeving uit de media. Ze denken in in extremen. Zoals: ‘álle Syrische mannen zijn tikkende tijdbommen’ of ‘asielzoekerscentra zorgen áltijd voor overlast’. Xenofobie heeft te maken met vooroordelen en schuurt vaak tegen racisme aan. De leuzen die in Harskamp werden geroepen, waren puur racistisch.”
Komt xenofobie vaker voor dan voorheen?
De Koning: “Xenofobie is niet nieuw. Dat gezegd hebbende: de laatste jaren krijgen we wel een steeds sterkere tweedeling in Nederland. Denk aan alle verhalen over zogenaamde ‘echte Nederlanders’. Vaak witte Nederlanders versus ‘mensen die van buiten komen’. Dat wij-zij-denken wordt gevoed vanuit de politiek, bijvoorbeeld als Wilders het heeft over massamigratie of de islamitisering van Nederland, maar ook Rutte als hij ‘pleur op’ roept naar Turkse Nederlanders. Dat helpt naar mijn mening niet mee in de beeldvorming over asielzoekers.”
In hoeverre speelt xenofobie een rol tijdens een protest zoals we in Harskamp zagen?
“Dat speelt mee, maar het is te kort door de bocht om alles op xenofobie te gooien”, zegt psycholoog Angela Koolmees. “Het waren grotendeels jonge mannen die fel en fysiek werden. Sommigen zullen gedreven worden door xenofobie of vreemdelingenhaat, maar wat je vaak ziet is dat ze vooral gestimuleerd worden door groepsdruk om te gaan rellen. Uit verveling of gewoon voor de kick. Deze kleine groep bepaalt nu verdrietig genoeg het algehele beeld van de houding richting de komst van vluchtelingen.”
Ministers: 'Protest in Harskamp harteloos en verwerpelijk’
We roepen graag dat we met alle liefde mensen in nood opvangen. Maar wanneer die opvang in de buurt wordt gerealiseerd, ontstaat vaak verzet. Hoe zit dat?
“Onze eerste reactie is vaak dat we mensen in nood willen helpen”, beaamt Koolmees. “Het is moreel juist en ook sociaal wenselijk om het beste te willen doen voor de medemens. Dat is het groepsgevoel dat spreekt: samen gaan we er het beste van maken. Op zo’n moment is het nog een ver-van-je-bed-show: de gevolgen voor jou als individu kun je nog helemaal niet overzien. Komt het asielzoekerscentrum in jouw wijk terecht, dan denk je misschien toch: potverdorie, wat als daar nou wél overlast van komt?”
Is dat hypocriet?
“Het is vooral menselijk. Neem de situatie in Harskamp. Het merendeel van de inwoners wil ook helpen. Tegelijkertijd zijn ze ook behoorlijk uit hun comfortzone geslingerd. Het is een klein christelijk dorp waar nu relatief veel Afghaanse vluchtelingen verblijven. Het is niet gek om je dan af te vragen: wat betekent dit voor het dorp en onze cultuur? Een gevoel van onmacht kan prima naast het goed willen doen bestaan.”
Koolmees vervolgt: “Een beetje angst voor het vreemde is zelfs normaal. We hebben het liefst mensen om ons heen die een beetje hetzelfde zijn en waar we ons in herkennen. Dat voelt veilig. Als er plots iets in onze leefomgeving verandert, kan het voelen alsof die comfortzone wordt bedreigd. Wat helpt is om de mensen als individu te zien en niet als massa. Zo kun je je beter inleven en verklein je de angst. Dan kun je misschien de overeenkomsten zien: dat het mensen zijn die die net als jij een veilig leven willen voor hun familie.”
Jongeren uit Harskamp boos om komst Afghanen: 'Bang dat ze gaan rondzwerven'
