Anna* (46) woonde tot haar 29ste in Wit-Rusland, waarna ze voor de liefde naar Nederland verhuisde. Hier ziet ze met lede ogen aan hoe de situatie in haar geboorteland escaleert.
Anna: “In Wit-Rusland zeggen we: ‘Loekasjenko zit tot aan zijn ellebogen in het bloed’.”
Toen Anna in 2003 naar Nederland verhuisde, was president Loekasjenko al negen jaar aan de macht. Inmiddels staat de teller op 26 jaar. Loekasjenko wordt ‘de laatste Europese dictator’ genoemd en houdt de overheid, de media en – tot deze maand – de bevolking in bedwang. Er heerst al lange tijd politieke onrust en het wanbeleid rond het coronavirus, dat vrijwel genegeerd werd, heeft men extra boos gemaakt.
Afgelopen 9 augustus mochten de Wit-Russen de stemhokjes in om voor Loekasjenko’s zesde ambtstermijn óf voor de oppositie, vertegenwoordigd door Svetlana Tichanovskaja, te kiezen. Anna heeft naast een Nederlands ook een Wit-Russisch paspoort en mag officieel nog voor het land stemmen. “Dit jaar kreeg ik echter geen uitnodiging”, vertelt ze. “Ik deed er alles aan om uit te zoeken hoe ik toch kon stemmen. Het was voor mij zo belangrijk om mijn stem tégen Loekasjenko uit te brengen, hoewel ik eigenlijk al wist dat het weinig nut zou hebben.”
Tichanovskaja en Loekasjenko.
Bij de ambassade in Den Haag meldden zich zo’n driehonderd stemmers. Volgens Anna liet iedereen door middel van tekens, zoals een wit bandje, duidelijk blijken voor Tichanovskaja in de rij te staan. Het stemhokje hebben de meesten echter nooit gezien. “Onder het mom van ‘coronamaatregelen’ liet de ambassade maar elk kwartier één iemand naar binnen. Ik stond bijna zeven uur in de rij voor niks.”
Het is een van de vele verhalen over verdachte stemsituaties. Volgens de officiële uitslagen behaalde Tichanovskaya slechts 9,9 procent van de stemmen, terwijl individuele lokale verkiezingscommissies resultaten bekend maakten waaruit bleek dat de huidige president fors verlies had geleden.
Toch laat Loekasjenko zichzelf nog steeds president van Wit-Rusland noemen. De oppositie stelt dan ook dat er ‘zoals gebruikelijk verkiezingsfraude is gepleegd’. Dat zorgt sinds 10 augustus voor protesten die met harde hand worden neergeslagen.
Anna had na de verkiezingsuitslag drie dagen geen contact met haar familie en maakte zich grote zorgen. “Ik houd sinds de verkiezingsuitslag constant de onafhankelijke sites in de gaten en las daar dat het internet in grote delen van Wit-Rusland was afgesloten. Het was onmogelijk om contact te maken en de Wit-Russen zelf wisten ook niet precies wat er allemaal gaande was in het land.”
Toen Anna eindelijk haar moeder en zus sprak, kon ze door de tranen niet meer praten. “Het was heel fijn om ze te horen, maar ook ontzettend moeilijk om ze te vertellen wat er allemaal aan de hand was. Ik was hysterisch en kon niet uit mijn woorden komen.” De beelden van mishandelde protestanten gaan niet meer van Anna’s netvlies af. “Het geweld rond de protesten is gewoon onmenselijk – veel erger dan op de Nederlandse televisie te zien is. Ik word overspoeld door negatieve emoties en slaap en werk al een week niet. Toch kan ik niet stoppen met ernaar kijken. Ik mag letterlijk en figuurlijk niet wegkijken.”
Let op: deze beelden van het protest kunnen als schokkend worden ervaren.
Bron: KameraOne.
Ze zou willen dat Nederlanders ook wat minder wegkeken. “Mensen lijken wat onverschillig, maar dat komt waarschijnlijk omdat ze de beelden die ik zie niet te zien krijgen.” Ze legt uit dat op dit moment niemand veilig is in Wit-Rusland. “Mensen die vredig protesteren worden neergeslagen en opgepakt, maar ook mensen die gewoon naar hun werk onderweg zijn, kunnen tegen de grond gedrukt worden. Wat er in de Wit-Russische gevangenissen gebeurt schijnt helemaal middeleeuws te zijn.”
Lees ook
Verkiezingsfraude en protesten: dit is er aan de hand in Wit-Rusland
Waar Anna gisteren nog dacht dat Loekasjenko nooit verslagen zal worden, heeft ze vandaag meer hoop. “De haat jegens Loekasjenko is inmiddels zo massaal. Je ziet dat hij macht verliest”, vertelt ze, waarna ze toevoegt: “Maar ik heb mijn familie vandaag nog niet kunnen bereiken en ik las dat het internet weer is afgesloten. Dus er is nog steeds ontzettend veel onzekerheid.”
Anna hoopt dat met behulp van andere landen er nieuwe, eerlijke, verkiezingen georganiseerd kunnen worden in haar geboorteland. Maar of dat reëel is, weet ze niet. “Wit-Rusland is een ‘lekker stukje land’ waar iedereen een hap van wil. Naast de eigen dictator strijdt het tegen nog veel meer inmenging. Het gaat heel moeilijk worden om helemaal zelfstandig te zijn.”
Lees ook
Vrouw die mogelijk oog verloor door politiegeweld is nieuw symbool protest Hongkong
Maar de eerste stap is gezet. “Wit-Russen zijn tolerant, rustig en vriendelijk, maar er is een grens bereikt. Ik ben zo trots op de mensen die nu voor hun rechten en hun land opkomen. Er is geen weg meer terug.”
* Uit veiligheidsoverwegingen is Anna’s naam gefingeerd. Haar naam is bij de redactie bekend. De foto boven het artikel dient ter illustratie.
