Een man deed dit weekend een zelfmoordpoging op een druk plein in Roosendaal. In plaats van in te grijpen, greep iedereen naar z’n telefoon om het drama te filmen.
Wij belden met psycholoog Najla Edriouch met de vraag: ‘Hoe kan het dat mensen zo reageren?’
Lees ook
Politie in Woerden haalt uit naar omstanders die reanimatie filmen
De man stak zichzelf op de Nieuwe Markt in Roosendaal met een mes in zijn hals. Het tafereel was te zien vanaf een vol terras. Het nieuws verspreidde zich snel, niet in de laatste plaats omdat veel mensen verontwaardigd zijn over de reactie van de omstanders. Op beelden is te zien dat zij niet ingrepen, maar meteen begonnen met filmen.
#NieuweMarkt Man steekt zichzelf in de hals. Hij is naar het ziekenhuis gebracht. Brandweer reinigt wegdek. https://t.co/15GmEVVlyW
— Politie Bergen op Zoom – Roosendaal eo (@POL_BoZ_Rdaal) April 21, 2018
Man snijdt zijn keel door.
De mamma's en de kindjes weer wat mooie indrukken opgedaan.
Brandweer spuit nog FF lading bloed weg.
Video: Calamiteit anno 2018#Roosendaal pic.twitter.com/ddgxcexRlD— Ad Testers (@Adtesters) April 21, 2018
“Dat niemand ingrijpt, is te verklaren door het zogeheten bystander effect“, zegt Najla. “Als er meerdere mensen in een onduidelijke situatie aanwezig zijn, kan het zijn dat er niemand iets doet. Mensen zijn dit soort situaties niet gewend, dus halen hun informatie uit het gedrag van anderen. Ze kunnen in de eerste instantie denken dat ze iets moeten doen om in te grijpen, maar dan alsnog niets doen als ze zien dat anderen ook niets doen. Bijvoorbeeld omdat ze op basis van het gedrag van anderen denken dat onveilig of ongepast is om te handelen. Er gaat op zo’n moment van alles door ons hoofd heen: ‘Is het wel veilig om te handelen?’, ‘Ben ik wel de juiste persoon om in te grijpen? ‘Iemand anders zal zo wel ingrijpen.”. Het kan dat als gevolg daarvan uiteindelijk niemand iets doet.
Het bystander effect is een begrip dat al jaren bekend is in de psychologie, maar het filmen met telefoons is een nieuwer fenomeen. “Dat zou ook met groepsgedrag te maken kunnen hebben”, denkt Najla. “Als één persoon zijn telefoon pakt en gaat filmen, dan is de kans groter dat de rest volgt. Ook daar speelt mee dat je op dat moment in een verwarrende situatie bevindt: mensen gaan elkaar kopiëren omdat ze niet weten wat ze moeten doen.” Filmen bij een ongeval is overigens een verhaal met twee kanten: aan de ene kant kunnen de hulpdiensten soms wat aan de filmpjes hebben als bewijsmateriaal, aan de andere kant roept de politie regelmatig op niét te filmen bij ernstige incidenten.
We zijn inmiddels zo verknocht aan onze telefoon, dat het bijna een ‘natuurlijke’ reactie is geworden om het apparaat erbij te pakken als er iets ongewoons gebeurt. Bij mooie momenten, maar dus ook bij schokkende momenten. Najla: “Bij concerten, of bijvoorbeeld onlangs bij The Passion, zie je ook rijen mensen met hun telefoon staan. Iedereen beleeft het via zijn schermpje. Eigenlijk is dat ook raar, net als bij een noodsituatie.”
Maar de grootste zorg is dat niemand ingreep, benadrukt Najla. “Het is belangrijk dat mensen zich ervan bewust worden dat het bystander effect bestaat, dat mensen in noodgevallen groepsgedrag vertonen. Als je je daar bewust van bent, kun je het ook bewust doorbreken.” Najla raadt mensen in een noodsituatie aan om zelf als eerste actie te ondernemen door bijvoorbeeld 112 te bellen. “En als je niet weet hoe in te grijpen, kun je een andere omstander verantwoordelijk maken. Dat kan heel simpel zijn, door te zeggen: ‘Meneer of mevrouw, kunt u alsjeblieft helpen?’.” Daardoor wordt het gevoel van groepsverantwoordelijkheid doorbroken, en kunnen situaties zoals in Roosendaal hopelijk worden voorkomen.
‘Zelfmoord? Praat erover’. Telefoon 0900-0113 of www.113.nl.
Psycholoog Najla Edriouch:
