Je wéét dat het zal gebeuren, maar het blijft toch vreselijk: het overlijden van je dier. Dr. Nienke Endenburg is de enige GZ-psycholoog in Nederland die mensen begeleidt bij de rouw om hun huisdier.
Volgens haar is het nog steeds taboe om verdrietig te zijn als bijvoorbeeld je hond overlijdt.
Gemiddeld rouwen Nederlanders zo’n acht maanden om hun dier, zo blijkt uit Endenburgs onderzoek. “Maar sommigen zijn er na twee dagen al overheen, dat kan natuurlijk ook. Als eindpunt van de rouw hebben we het moment gepakt waarop mensen weer de leuke dingen van hun dier kunnen opnoemen, zonder te huilen. Soms hebben mensen wel dertien jaar lang een hond gehad en kunnen ze het na het overlijden alleen over die rottige laatste weken hebben. Dat is logisch en heel tekenend voor rouwen, maar ook best zonde van al die goede jaren.”
Hoe zwaar het verlies je zal vallen, heeft volgens de GZ-psycholoog met verschillende factoren te maken. “Het ligt eraan hoe sterk jullie band was en hoe het afscheid was. Overlijdt je dier plotseling, op veel te jonge leeftijd of op een nare manier, dan kan dat traumatisch zijn.”
Lees ook
Simone dankt haar leven aan haar hond: ‘Zonder haar alertheid zou ik nu dood zijn geweest’
“Ik merk ook dat verdrietig zijn om je huisdier nog steeds een taboe is”, gaat Endenburg verder. “Maar tachtig procent van de Nederlanders ziet zijn of haar dier als lid van de familie. Ik wil me niet mengen in de discussie of het verlies van een dier anders of zwaarder is dan van een mens, maar sommigen vinden het erger dat hun kat overlijdt dan hun partner. Net als een partner, kan een kat ook zo dertien jaar lang in je leven zijn. Ik zou het juist raar vinden als je dan niét zou rouwen om het verlies.”
Ook in haar praktijk is het druk: gemiddeld behandelt de GZ-psycholoog zo’n tien à vijftien mensen per week. Door corona ligt dit gemiddelde wat hoger. “Sommige mensen zie ik maar één keer, anderen komen twee jaar lang langs. Er is nu meer behoefte aan sociale ondersteuning, omdat die er door de pandemie wat minder is. Als er iets vreselijks in je leven gebeurt, heb je behoefte aan afleiding. Maar momenteel is er weinig wat je kan afleiden.”
“Wat ik vaak zie, is dat onderliggende problemen – zoals een depressie – ineens naar boven kunnen komen zodra een dier overlijdt”, vertelt Endenburg. Dat kan het verlies extra zwaar maken. “Uit mijn promotieonderzoek is gebleken dat dieren heel belangrijk zijn voor de welzijn van de mens. Ze zijn een reden om je bed uit te gaan en je hebt iets om voor te zorgen. Zo had ik eens een cliënt die vertelde dat ze voor zichzelf nooit boodschappen zou doen als het regent. Want dat deed ze altijd op de fiets. Dan zou ze wel de hele dag chips eten, of zo. Voor haar hond ging ze door weer en wind, want die verdiende goed voedsel. En zo zorgde ze uiteindelijk ook beter voor zichzelf.”
Lees ook
Redacteur Jorieke gaat met haar kat langs een dierentolk: ‘Hij is een neutrale energie’
Net als bij rouw om mensen, ga je bij de rouw om dieren door verschillende fasen. Endenburg: “Het begint bij anticipatie, als het dier nog leeft. Dan leef je naar de dood toe. Je hoort bijvoorbeeld dat het dier ziek is, of ziet de snoet grijs worden. Die fase is heel belangrijk. Hierin bereid je je voor op wat komen gaat.”
“Vervolgens, als het dier is overleden, beland je in de crisisfase”, gaat de GZ-psycholoog verder. “Je leeft in een roes en je doet je werk wel, maar niet echt met de benodigde aandacht erbij. Dan komt de realisatie. Je dier is écht overleden. Sommige mensen worden dan heel boos op zichzelf: had ik niet…? Of op de dierenarts: had hij of zij niet…?”
Tot slot komt de reconstructiefase, waarin je gaat nadenken over een nieuw dier. “Er zijn mensen die gelijk een nieuwe nemen en er zijn mensen die er niet meer aan beginnen. En dat is allebei oké. Het is alleen niet handig om in de crisisfase alweer een dier te nemen dat exact hetzelfde eruit ziet als je vorige. En die dan ook nog eens dezelfde naam krijgt. Ieder dier heeft een ander karakter en je kunt de vorige niet vervangen. Dat zal alleen maar tegenvallen.”
Lees ook
Stéphanie staakte na 4,5 jaar haar wereldreis voor een straatkat: ‘Hij brengt sfeer in huis’
Mocht je momenteel rouwen om je huisdier, dan wil Endenburg vooral zeggen: schaam je niet. “Niet iedereen zal het begrijpen, maar zoek iemand die je snapt en praat erover. Maak een herinneringshoekje of fotoalbum over je dier, iets waar jij behoefte aan hebt. Zo wordt het tastbaar. En heb jij iemand in je omgeving die net een dier is verloren, wees dan een groot luisterend oor. Probeer het niet op te lossen, maar laat iemand praten. En mocht diegene er niet meer uitkomen, zoek dan hulp. Ik heb geen quick fix voor het verdriet, maar weet dat je niet de enige bent.”
Lees ook
Sandra’s kat werd vergiftigd: ‘Het was zo’n bijzonder beestje’
