Een compliment op z’n tijd is best lekker, maar kan zelfs schadelijk zijn. Ontwikkelingspsycholoog Eddie Brummelman deed hier samen met 31 experts wereldwijd onderzoek naar.
Dat resulteerde onlangs in het boek Psychological Perspectives on Praise. Want wat is nu het perfecte compliment?
Hij moet even nadenken, maar Brummelman weet wel wat het mooiste compliment is dat hij zelf ooit kreeg. “Goh, goeie vraag”, zo begint hij, een mooi compliment aan de auteur van dit stuk. “Toen ik nog studeerde, werkte ik met een onderzoeker samen. Hij zei: ‘Je hebt een mooi stuk geschreven en ik zou je er een negen voor willen geven, maar dat kan niet. Want het is ontoegankelijk geschreven. Dus ik geef je een 8,5.'”
“Dat was een effectief compliment”, legt Brummelman uit. “Hij was positief over het stuk waar ik hard aan had gewerkt en zag in waar het beter kon.” Maar het klinkt ergens ook wel erg kritisch of negatief, toch? “In zekere zin is een compliment dat ook, want het blijft een oordeel over een ander.”
Lees ook
Hij vindt je mooi, hij vindt je prachtig: Ruben Nicolai
Hierdoor kan een compliment ook schadelijk zijn, zo legt hij uit. “Stel, een kind heeft een goed cijfer gehaald en de docent zegt: ‘Jij bent slim’. Dit is misschien goed bedoeld, maar kan averechts werken. Het is gericht op slimheid, niet op inzet. Als het kind dan eens minder scoort, denkt het kind daarmee die ‘slimheid’ te verliezen.”
“Zo werkt dat ook bij volwassenen. Stel dat iemand tegen jou als journalist zegt: ‘Je bent zo talentvol’. Het zegt niets over de kwaliteit van je werk, maar je voelt daardoor wel de druk om te bewijzen hoe talentvol je bent.”
Opgeblazen complimenten als ‘wat heb je dat ongelooflijk goed gedaan’ kun je ook beter achterwege laten. Brummelman: “Zowel kinderen als volwassenen kunnen daardoor het gevoel krijgen dat ze voortdurend ongelooflijk goed moeten presteren om waardering te verdienen. We hechten immers veel waarde aan wat anderen van ons vinden, we zijn nu eenmaal groepsdieren.”
Eddie Brummelman
“Er zijn twee soorten dimensies in complimenten”, gaat Brummelman verder. “Je hebt de informerende dimensie en de controlerende dimensie. Als je baas zegt ‘Je bent zo slim!’, dan hebben we het over de controlerende dimensie. Dit compliment heeft weinig informatiewaarde en legt jou druk op. Maar stel dat je net een nieuwe functie hebt. Je weet nog niet of je alles onder de knie hebt, en je baas zegt: ‘Je hebt dit verslag netjes uitgewerkt’. Dan hebben we het over de informerende dimensie. Dit geeft informatie over jouw gedrag, over wat goed gaat.”
En ja, dan dat aannemen van een compliment. Dat is voor velen – wie niet, eigenlijk? – ook behoorlijk lastig. Wat we daar precies aan kunnen doen, weet Brummelman niet. Maar: “Het is belangrijk om te kijken of je compliment gepast is, voordat je ‘m geeft. Sommigen hebben vanuit onzekerheid de neiging een compliment naast zich neer te leggen, anderen omdat ze het vervelend vinden om beoordeeld te worden door anderen.”
“Ook dus als het positief is bedoeld. Bijvoorbeeld: veel mensen gaan blozen door een ongemakkelijk of opgeblazen compliment. Narcisten gaan juist blozen als hun gekregen compliment niét is opgeblazen.”
Lees ook
Héél belangrijk, volgens Jelka van Houten: ‘Zelfliefde is totaal niet egocentrisch’
Geen enkel compliment is perfect, zo besluit Brummelman. Maar wil je je er toch aan wagen: “Zorg er dan voor dat-ie geloofwaardig is, gericht op het gedrag en, heel belangrijk: overdrijf niet.”
In de LINDA.original-rubriek Compliment van een leuke vent krijg je iedere week een welgemeend – of toch opgeblazen? – compliment van een leuke BN’er. In de video hieronder komt Vincent Croiset aan het woord.
