Van groene-thee-extract tot vitamine A: voedingssupplementen lijken onschuldig. Toch zorgen ze wereldwijd steeds vaker voor leverschade. In ernstige gevallen is soms zelfs een transplantatie nodig.
“Vaak wordt vooral bij kruidensupplementen gedacht: baat het niet, dan schaadt niet”, vertelt Caroline den Hoed, Maag, Darm en Lever-arts bij Erasmus MC aan LINDA.nl. “Maar dat is helaas niet altijd het geval.”
Vroeger waren medicijnen bijna altijd de oorzaak van leverschade, zegt Den Hoed. Maar afgelopen weekend meldde een Australisch onderzoek dat tussen 2018 en 2020 bijna de helft van de patiënten met toxische leverschade dankzij kruiden- en dieetsupplementen in een ziekenhuis in Sydney lag. Bijna tien jaar geleden was dit nog maar 15 procent.
Amerikaanse onderzoeken wijzen op eenzelfde trend, en ook in Europa worden patiënten met toxische leverschade tegenwoordig bijna drie keer vaker gelinkt aan supplementen dan zestien jaar geleden, zegt Den Hoed. Tussen 2005 en 2021 groeide dit aantal van 7 naar 19 procent.
Dat komt volgens de arts omdat voedingssupplementen steeds populairder worden. Loop een natuurwinkel of drogisterij binnen, en de schappen liggen vol met kruidenmiddelen die moeten helpen tegen stress, kramp of overgewicht. Uit onderzoek blijkt dat bijna 17 procent van de Nederlandse vrouwen tussen de 30 en de 60 jaar supplementen gebruikt, zegt ze. “Ze denken dat ze gezond bezig zijn en zijn zich niet bewust van de risico’s.”
Maar net als medicijnen kunnen voedingssupplementen de lever op twee manieren beschadigen, legt de arts uit. Stoffen kunnen bij een overdosis direct giftig zijn voor de lever, zoals bijvoorbeeld paracetamol of vitamine A.
Maar sommige stoffen kunnen ook onverwacht een allergische reactie in de lever veroorzaken. “Dat is niet altijd dosis-gerelateerd”, vertelt Den Hoed. “Die stoffen leiden dan alleen bij sommige mensen tot een leverontsteking. We denken steeds meer dat dit met je genen te maken heeft.”
Zo publiceerde Den Hoed in 2019 een onderzoek over twee vrouwen die na het gebruik van natuurlijke supplementen vanwege overgangsklachten eindigden met een nieuwe lever. “Zij hadden zich netjes aan de dosering gehouden én het waren geen giftige stoffen. Toch werden ze heel ziek.”
Medicijnen zijn uitvoerig getest, waardoor de bijwerkingen bekend zijn, vervolgt Den Hoed. “Ook bij je behandelend arts, waardoor we dit in de gaten kunnen houden.” Maar bij supplementen zijn de risico’s vaak niet in kaart gebracht. Volgens de arts komt dit doordat ze niet op veiligheid getest worden en alleen langs de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit gaan. Ook kopen mensen supplementen geregeld via buitenlandse webshops.
In beide gevallen is de werking van het product niet aan een medische kwaliteitscontrole onderworpen. Terwijl ook natuurlijke stoffen zoals aloë vera en valeriaan schadelijk kunnen zijn voor de lever. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor senna, nonisap en groene-thee-extract. “En het lastige is dat de ingrediëntenlijst vaak niet blijkt te kloppen als we producten laten testen. Je weet van tevoren dus vaak niet welk je risico loopt.”
Supplementen die je weerstand boosten: (hoe) werkt dat? 'Keuringsdienst' doet onderzoek
Aangezien het gebruik van supplementen toeneemt, denkt Den Hoed dat het tijd is om de wetgeving aan te passen. “De ingrediëntenlijsten zouden in ieder geval altijd moeten kloppen, zegt ze. “En ik denk dat supplementen, net als medicijnen, ook op veiligheid getest moeten worden. Want dat het in de winkel verkrijgbaar is, betekent nu helaas nog niet dat het altijd veilig is.”
In haar behandelkamer komt ze alleen de ernstige gevallen tegen. Maar dat betekent volgens Den Hoed niet dat leverschade door supplementen niet vaker voorkomt. “Als je iets tijdelijk gebruikt, heeft de lever meestal het natuurlijk vermogen om te herstellen. Zo kan het zijn dat de klachten vanzelf weer verdwijnen en dat je nauwelijks gemerkt hebt dat er iets mis was.”
Want leverklachten zijn in het begin vaag, zegt de arts. Je voelt je niet zo lekker, bent misschien een beetje misselijk en je hebt nergens trek in. Het wordt voor je omgeving pas echt herkenbaar als je een gelig ooglid krijgt. Veroorzaakt de schade leverfalen, dan kun je suf worden en in coma raken.
Het belangrijkste dat het grote publiek bekend raakt met de risico’s, zegt Den Hoed. Natuurlijk zijn er ook supplementen die hun nut bewezen hebben, zoals calcium voor mensen met zwakke botten en vitamine D voor ouderen en kinderen. “Maar ga voordat je begint met supplementen vooral eerst even langs even huisarts. Want als je gezond bent én er een gezond eetpatroon op nahoudt, krijg je al alles binnen wat je nodig hebt.”
Wil je het toch slikken, dan kan je arts in ieder geval controleren of er geen eerdere problemen met het product gemeld zijn. “En mocht je klachten ontwikkelen, dan weet hij of zij wat je slikt en kan leverschade eerder worden herkend.” Houd je bij supplementen ook – net als bij medicijnen – altijd aan de dosering op de verpakking. “Zo kun je al veel ellende voorkomen.”
Dit artikel werd voor het eerst gepubliceerd op 30 juli 2021.
Uit onderzoek blijkt: aanpakken van overgewicht helpt ook immuunsysteem
