De eerste lingeriewinkel van Noord-Irak verkoopt niet alleen beha’s, maar fungeert ook als een soort koffiehuis waar vrouwen verhalen delen.
In de film Up to G-Cup vertellen ze regisseur Jacqueline van Vugt over liefde, sex, schaamte en oorlog. “Ik wilde graag de ‘gewone’ vrouwen van Irak laten zien”, vertelt Van Vugt aan LINDA.nl.
Up to G-Cup ging in september in première op het Nederlands Filmfestival en is vanavond om 22:51 uur te zien bij 2Doc op NPO2. De film is opgenomen in de lingeriewinkel van de Nederlands-Koerdische ondernemer Shapol Majid; de eerste van Noord-Irak. Vrouwen die door onderdrukking, oorlogswonden en een conservatieve moraal vervreemd zijn geraakt van hun eigen lichaam, vinden hun sensualiteit weer terug in haar pashokjes.
De winkel staat in Suleimaniyah, een stad in de Koerdische Autonome Regio in Irak. Meteen aan het begin van de film blijkt dat vrouwelijke seksualiteit in het openbaar voor veel Koerden nog spannend is. Een billboard van een vrouw in lingerie kan niet, zeggen de eigenaren van het winkelcentrum. “Zij waren zelfs nog behoorlijk progressief”, zegt Van Vugt. “En het vreemde was: een vrouw in beha en string maar zonder hoofd kon dan wel weer wel.”
Misschien is dat wel de kern van het verhaal, zegt Van Vugt. “Ze zien eruit zoals jij en ik – mooier zelfs, het zijn prachtige vrouwen en meisjes – maar een vrouw mag daar geen hoofd hebben. Je mag niet zelf denken, je mag niet jezelf zijn.” Ook op de filmposter staat daarom een vrouw in ondergoed, haar hoofd verborgen achter bloemen.
De tekst gaat onder de poster verder.
Toch zijn de vrouwen in de film opvallend open over zaken waar hun Nederlandse collega’s al verlegen van zouden worden. Maar die vrouwen had Van Vugt niet zomaar gevonden, vertelt ze. “Het idee dat je in de winkel iets uitzoekt wat je mooi gaat maken, dat is al een moment van schaamte. Dat had ik me helemaal niet gerealiseerd, maar maakte het lastiger dan gedacht. Uiteindelijk hebben we uit iedere generatie iemand kunnen vinden.”
Maar als de vrouwen eenmaal begonnen waren, gingen ze ook los. “Ze vonden het dan toch leuk om hun verhaal te delen. Je ziet bij deze vrouwen heel erg de behoefte om onder elkaar te zijn, weg van de allesbepalende familie. Eigenlijk zijn er geen vrouwenclubs, en veel Koerdische vrouwen zijn ontzettend eenzaam. Een lingeriezaak blijkt zo een goede plek om met andere vrouwen – zonder oordelen – in gesprek te gaan.”
Van gedwongen huwelijken tot besnijdenissen, de vrouwen geven zich op meerdere manieren bloot. Zo vertelt Rozhan dat ze zich voor haar huwelijksnacht zorgen maakte over haar maagdenvlies. Ook dacht ze dat ze nooit plezier in sex zou hebben; dat ze het moest ondergaan. “Er ligt zo veel druk op sex in Irak, dat vaginisme veel voorkomt”, zegt Van Vugt. “Vrouwen verkrampen helemaal. Het is zo jammer dat genieten daardoor vaak geen factor is.”
Uiteindelijk heeft Rozhan geluk. Ze is getrouwd voor de liefde – zeker niet de standaard – en zij en haar man kunnen het in de slaapkamer prima vinden. Maar met werk, kinderen en het huishouden is het wél lastig om daar tijd voor te vinden. “Dan komt het ineens heel dichtbij. Want dat herkennen we in Nederland natuurlijk ook, dat je te druk bent voor intimiteit.”
Shapol Majid met een klant. De tekst gaat onder het beeld verder.
Tegelijkertijd zijn hun levens totaal anders, benadrukt Van Vugt. Want de oorlog sluimert in Irak altijd op de achtergrond. “Oorlogen zijn daar altijd net voorbij of bijna weer begonnen. Al die vrouwen hebben daardoor zo veel littekens op hun ziel. Zelfs in de lingeriezaak is de oorlog nooit ver weg.”
Doordat de vrouwen in Irak er nooit zeker van zijn wie de volgende machthebber is – en welke (religieuze) regels daaraan verbonden zijn – moeten ze altijd alert blijven. “Ze moeten zichzelf telkens weer afvragen: wat kan straks wel, en wat niet? Wie je bent, wordt zo bepaald door de angst van wat komen gaat. Daar zijn die vrouwen echt door gevormd.”
Van Vugt maakt vaker films over mensen in benarde omstandigheden. Wat haar vooral opvalt, is hoe taai ze zijn. “Wat ik heel knap vind, ook hier, is dat mensen goede moed houden. Ik denk dan: ‘jeetje, ik zou het niet aankunnen’. Hier zie je mensen die bijna al hun familie zijn kwijtgeraakt, een oorlogstrauma hebben en nog geen bloot been mogen laten zien. En toch gaan ze door, en hebben ze nog steeds lol met elkaar.”
Bekijk hieronder de trailer van de documentaire.
Afghaanse vrouwen pakken Taliban aan met #DoNotTouchMyClothes: 'Zwarte burka hoort niet bij cultuur'
