Wie momenteel over het Museumplein in Amsterdam loopt, komt de portretten van twaalf slachtoffers van femicide tegen. De vrouwen hebben allen een eigen verhaal, met één gemene deler: ze zijn vermoord door hun (ex-)partner.
Door de verhalen van deze twaalf vrouwen in een open expositie uit te lichten, wil Stichting Open Mind femicide onder de aandacht brengen.
Laura, Nadine, Nalini, Gea, Annemieke, Sharmila, Shelley, Wendy, Eva, Jolanda, Linda en Clarinda. Het zijn de namen van de vrouwen wier gezichten en verhalen gedeeld zijn in de expositie ‘Femicide’. De vrouwen hebben verschillende leeftijden en komen uit alle lagen van de bevolking. Bij de foto’s van de slachtoffers is groot het woord femicide vermeld. Want nee, het is geen ‘familiedrama’ of ‘crime de passionnel’, zoals het volgens Guusje Veenhoven, projectleider bij Stichting Open Mind, nog te vaak genoemd wordt.
“Open Mind maakt maatschappelijke kunstprojecten in openbare ruimten en haalt daarmee onderwerpen uit de taboesfeer door ze – letterlijk – buiten te hangen en aan het daglicht te brengen”, legt Veenhoven uit. “De expositie ‘Femicide’ alarmeert, informeert en geeft een gezicht aan slachtoffers van dodelijk (ex-)partnergeweld tegen vrouwen en een stem aan hun nabestaanden.”
Eerder maakte de stichting een expositie over huiselijk geweld en partnergeweld. De vraag naar een expositie over femicide kwam vanuit de gemeente Den Haag. “In samenwerking met de gemeente hebben we de expositie opgezet. Barbara Godwaldt, expert op het gebied van femicide, heeft ons geholpen om nabestaanden te vinden. Zo hebben we onze verhalen en portretten gevonden.”
Tekst loopt door onder de foto.
Expositie Femicide op het Museumplein.
Op ieder bord staat groot het woord femicide. Een bewuste keuze om de term opvallend vaak te laten terugkomen, licht Veenhoven toe. In Nederland wordt iedere acht dagen een vrouw vermoord door hun (ex-)partner, maar nog niet iedereen is bekend met het woord femicide. “Meer mensen moeten de term leren kennen. Daarom hebben we ook een informatiebord bij de expositie toegevoegd wat femicide inhoudt en hoe vaak het voorkomt.”
Door de portretten leer je – naast wat het verhaal is rondom de moord – de twaalf vrouwen persoonlijk kennen. “Het laat zien dat het zelfstandige, hardwerkende vrouwen waren, die het goed voor elkaar hadden. Nog vaak denken mensen dat femicide alleen plaatsvindt in bepaalde delen van het land of in bepaalde lagen van de bevolking.” De borden van de slachtoffers tonen ook aan wat voor leegte bij de nabestaanden wordt achtergelaten, zegt Veenhoven. “Het is een verdriet dat nooit ophoudt. Het maakt niet uit hoe lang het geleden is, het verdriet blijft voor altijd bij hen.”
Saskia Belleman maakt podcast over femicide: 'Hoe meer ik leer, hoe bozer ik word'
Naar aanleiding van een onderzoek van Open Mind naar de alarmsignalen van femicide, zijn verschillende ‘red flags‘ geformuleerd, die op de expositie te zien zijn. “De rode vlaggen duiden op mogelijke escalatie van de situatie, met in het ergste geval een fatale afloop. Het is heel belangrijk om de signalen te weten, zodat instanties, omstanders en de vrouwen zelf aan de bel kunnen trekken als het fout kan gaan – of al gaat.
Wij waren nog niet bekend met de rode vlaggen, en ook de nabestaanden die we voor de expositie hebben gesproken waren niet van de (meeste) signalen op de hoogte. Als mensen weten waar ze op moeten letten, hopen we dat de slachtoffers eerder geholpen kunnen worden. Door goed te informeren proberen we femicide te voorkomen.”
Veenhoven geeft voorbeelden van red flags. “De honeymoon fase versnellen, dus snel trouwen, snel samenwonen en snel kinderen krijgen. Isoleren is ook een rode vlag. Je ziet diegene minder, ze spreekt minder af met familie en vriendinnen. En áls diegene wel afspreekt met haar vriendinnen, wordt ze de hele tijd geappt en gebeld. Ze wordt gecontroleerd door haar (ex)-partner. Een van de slachtoffers die op de expositie te zien is, is Eva. Zij was sociaal geïsoleerd, de pleger hield haar constant in de gaten. ‘Het liefst stopte hij haar in een kooitje’, zei een nabestaande. Als je dat gevoel krijgt, moeten de alarmbellen gaan rinkelen.”
Er zijn ook extreme vormen van rode vlaggen, vertelt ze. “Fysiek geweld, seksuele drang, of het dreigen met de kinderen, huisdieren of zichzelf iets aandoen. Stalken komt ook in veel verhalen terug. Vaak zijn het meerdere rode vlaggen. Het is een goed te herkennen patroon, als je ten minste weet wat de alarmsignalen zijn.”
Wat zou de omgeving kunnen doen, als ze rode vlaggen zien? “Vraag aan de vrouw hoe het gaat en of je kan helpen. Maak kenbaar dat je haar wil steunen. Luister zonder oordeel, blijf neutraal. Oefen vooral geen druk uit.
Nabestaande Jaap, wiens dochter slachtoffer is van femicide, verwoordt het heel mooi: ‘Bevraag niet té veel. Je wil diegene ook niet afschrikken, waardoor ze opeens verder van je af komt te staan.’ Licht de huisarts in over je zorgen. Neemt het gevaar toe, stap dan naar de politie en vraag een persoonlijk behandelaar aan. Zo hoef je niet iedere keer dat er iets gebeurt naar een andere agent, maar stel je een dossier op met één behandelaar.”
Veenhoven raadt daarnaast aan om de directe omgeving van de vrouw op de hoogte te stellen. “Overleg met elkaar en schrijf de rode vlaggen op. Voeg alles samen, want zo heb je meer bewijs waarmee je naar instanties kunt stappen. Tot slot: ga spontaan langs op een onverwachts tijdstip. De partner heeft daar niet de regie over. Dan kan veel duidelijk worden.”
44 paar rode schoenen van BN'ers op de Dam als protest tegen femicide: 'Wereldwijd probleem'
Heb je een vermoeden van partnergeweld in de buurt, of zie je het gebeuren op straat, maak ook dan een melding. “Dit kan anoniem. Meld het bij Veilig Thuis of ikvermoedhuiselijkgeweld.nl. Iedere gemeente heeft ook regionale plekken waar je terechtkunt. In Amsterdam is dat bijvoorbeeld de Blijf Groep. Dit soort meldingen maken doen we niet snel genoeg. (Anoniem) je zorgen uiten kan nooit kwaad en kan voor iemand een groot verschil maken. Zonder meldingen is er geen dossier, en zonder dossier kunnen instanties vaak weinig doen. Zit je zelf in de situatie? Stap dan naar de politie, Veilig Thuis of een instantie in jouw regio. Vraag hulp en praat erover. Je bent niet alleen.”
Hulpverlenende instanties zijn zich steeds beter aan het ontwikkelen om femicide te herkennen en in te grijpen. In de verhalen van de twaalf slachtoffers is die ontwikkeling ook te zien, vertelt Veenhoven. Gebeurtenissen van langer geleden verschillen bijvoorbeeld van recentere verhalen door de steeds nauwer betrokken hulpverleners. Waar de politie en andere instanties in de jaren negentig nog weinig kon betekenen voor de slachtoffers en nabestaanden, zie je dit dat steeds beter wordt.
Veenhoven hoopt wel dat hulpverlenende organisaties hierin blijven groeien. Daar kan de expositie bij helpen. “Het is instanties ook niet altijd kwalijk te nemen, zij zijn mogelijk niet goed (genoeg) geïnformeerd. Maar meer deskundigheid gaat wel helpen om eerder in te grijpen, nog voordat het te laat is. We hopen dat er uiteindelijk binnen de organisaties gespecialiseerde mensen komen die weten: nu is het menens. Dit is geen ‘normale’ casus, dit is femicide.”
Femicide: in één dag acht vrouwen vermoord door hun (ex-)partner in Turkije
Tot 17 september is de expositie ‘Femicide’ te bekijken op het Museumplein in Amsterdam. “Daarna gaan we door naar Coevorden, Ede, Leiden en weer naar Den Haag. We zijn nog bezig met meer locaties. In ieder geval kunnen mensen de expositie het hele jaar nog bezoeken.”
Wat Veenhoven betreft gaan ze nóg langer door met de expositie om meer mensen te bereiken en femicide onder de aandacht te brengen. “We hopen dat het een fijne vorm is om het gesprek op gang te brengen. We stimuleren dat er naast de expositie meer georganiseerd wordt om te informeren over femicide, zoals filmavonden of panelgesprekken. Dat gebeurt nu ook al. Hoe meer er gedaan wordt, hoe groter de impact is.”
Dit bericht op Instagram bekijken
Amber (48) verloor een student aan femicide bij Tindermoord: ‘Mieke zou dit jaar afstuderen’
