De kleine, voormalige Sovjet-staat Estland is in dertig jaar uitgegroeid tot een van de modernste onderwijslanden van Europa. Je vindt er bovendien de slimste 15-jarigen van Europa. Hoe dat kan? Onderwijs is hun ‘religie’.
Dat meldt De Volkskrant dinsdag. Toch dreigt het Estse schoolsysteem ook slachtoffer van zijn eigen succes te worden.
Ruim dertig jaar nadat Estland afscheid nam van de Sovjet-Unie en het bijbehorende onderwijs, staan internationale rapporten vol met complimenten voor het Estse onderwijs. Volgens de uitslagen van de gerenommeerde Pisa-toetsen, die in 79 landen worden afgenomen, bezit het land de slimste 15-jarige pubers van Europa. In alle categorieën (lezen, wiskunde en wetenschap) scoren ze het best.
Ook keek Estland het nodige af bij Finland, zoals gratis toegang tot de universiteit en de organisatie van het basisonderwijs. Kinderen leren al lezen en schrijven op de crèche, en gaan van hun zevende tot hun zestiende naar de basisschool. Daarna kiezen ze tussen een academische richting of ‘vakschool’. Hiermee willen ze sociale ongelijkheid tegengaan. En het werkt. Er is geen land in Europa met zo weinig ‘onderpresterende’ leerlingen als Estland, aldus De Volkskrant.
Op basisschool Raatuse Kool in Tartu, de op een na grootste stad van Estland, verklaren ze dat als volgt: het fundament van goed onderwijs is liefde voor onderwijs. Estland geeft 6,6 procent van het bruto binnenlands product uit aan onderwijs, terwijl het EU-gemiddelde 5 procent is.
“We hebben geen Audi of Philips hier, dus we moeten investeren in onze hersenen”, vertelt bestuurslid Rene Leiner aan De Volkskrant. Natuurkundeleraar Lauri Kõlamets vergelijkt het met een geloof: “De meerderheid van onze bevolking is atheïstisch. Onderwijs is onze religie.”
Je zou denken dat er streng wordt gecontroleerd om de hoge prestaties te behouden, maar niets is minder waar. De overheid heeft slechts negen inspecteurs om onderwijsinstellingen te controleren.
Als een school onder het landelijk gemiddelde zakt, krijgt het bestuur geen strenge instructies, maar ontvangt het vaak financiële hulp die ze zonder toezicht kunnen gebruiken. ‘De autoriteiten zijn partners, geen controleurs’, aldus Leiner.
De Europese Commissie stelt in een recent rapport dat de Esten een ‘overschot aan docenten’ hebben. Een voorbeeld: op basisschool de Raatuse Kool zijn ruim zestig mensen verantwoordelijk voor 550 leerlingen. Hierdoor kan er veel individuele aandacht aan de leerlingen gegeven worden.
Helaas staat juist dit ‘docentenoverschot’, de basis van het onderwijssucces, onder druk. De helft van de leraren in Estland is ouder dan 50 en hun opvolgers staan allesbehalve in rijen klaar. De overheid verhoogt al een paar jaar het salaris van leerkrachten, maar volgens hoogleraar onderwijs Ali Leijen (Universiteit van Tartu) gaat het om meer dan geld. Zij stelt dat er carrièreperspectieven moeten komen voor docenten, zoals doorgroeimogelijkheden.
Als deze doorgroeimogelijkheden er niet komen, zal het onderwijs het slachtoffer van de eigen vooruitgang worden. Want, vertelt leraar Paavo Viilup tegen De Volkskrant, ‘Wie wil er nu nog leraar worden, als je ook bij een start-up kunt werken? Dat is een serieuze vraag. Wat heeft een school nog te bieden? Als alles in de samenleving verandert, kan het onderwijs niet hetzelfde blijven.’
'Coronaleerling ook zonder diploma naar hoger onderwijs'
