Met de staart tussen de benen zoeken honden piepend hun baasjes op bij iedere knal die ze horen. Katten zoeken dekking onder de bank en paarden weten niet waar ze het moeten zoeken. Vuurwerk en dieren is geen match, maar het is wel meer dan dat, weet Sebastian Mulder (29).
Hij maakte de documentaire And A Happy New Year, die de effecten van vuurwerk op dieren laat zien.
Het is december 2020 wanneer Sebastian Mulder zijn kat ziet schrikken van vuurwerk. “Ik had me nooit echt gerealiseerd dat hij zo bang was. Normaal ga ik de hort op, maar door corona was ik met oud en nieuw thuis. Ik schaamde me dat ik het nooit eerder door had gehad.”
Het laat hem niet los. De documentairemaker wil weten of het speelt onder meer mensen. Hij plaatst een oproep in een Facebookgroep. En óf het speelt. “In no time stroomden de reacties binnen. Ik realiseerde me dat dit probleem veel groter is dan ik zelf dacht. Meteen dacht ik ook: wat gek dat hier nooit een film over is gemaakt.”
Maar hoe maak je beelden van (huis)dieren tijdens oud en nieuw? “Je kunt niet overal tegelijk aanwezig zijn op die dag, plus veel van de dieren in de film zijn echt getraumatiseerd, dus als je met een cameracrew aanwezig zou zijn, is het extra storend.” De documentaire kent daarom wel heel bijzondere cameramannen en -vrouwen: de dieren zelf. Met bodycams bevestigd aan hun halsband filmen ze het vanuit hun eigen oogpunt. “Op deze manier kon het vrij rustig en simpel worden gefilmd. Eerst konden ze even wennen aan de halsband en daarna viel het mee.”
In de documentaire, die twintig minuten duurt, kijk je door dit perspectief letterlijk mee met de dieren. “Het werkte meteen zo goed. Iedereen weet dat vuurwerk en dieren niet goed matchen, maar hoe voelt het nou om als dier de jaarwisseling door te komen? Dat is wat ik heb geprobeerd te doen. Je kunt dichtbij komen door het perspectief, je voelt je een dier.”
Vierentwintig eigenaren hebben oudjaarsdag gefilmd. “Ik heb de camera’s meegegeven. Het was 180 uur aan materiaal, dat ik allemaal heb bekeken. Dat heeft maanden geduurd. De een heeft de camera een uur aangezet, de ander heeft zestien uur gefilmd. Het is heel intiem. Mensen praten tegen hun dieren, dat maakt het lief en grappig.” Ook die beelden zijn te zien in de documentaire. “Het begint ’s ochtends, ze zijn dan een soort wandelende neus en doen spelletjes met hun baasje: het begin is lichtvoetig. Als de eerste knallen steeds aanweziger worden, verandert de sfeer van de film.”
Na 00.00 gaat het los. “Dan breken we met het perspectief, zoomen we ineens uit en zie je via (bewakings)beelden katten, paarden, wilde vogels en en andere dieren die op dat moment alleen en bang zijn voor het vuurwerk.”
De beelden zijn enorm aangrijpend. Mulder deelt twee voorbeelden. “In de film zie je ook een hond met epilepsie. Angst en stress kunnen een trigger zijn van een aanval. De hond krijgt beduidend meer aanvallen rond vuurwerktijd. Het is zo gruwelijk. Het is heel triest dat je het een dier wilt uitleggen, maar dat het niet kan. Dat brak me wel.”
Hij schetst nog een heftig beeld: “Een shetlandpony stond op stal en was zó bang dat hij zes uur lang ijsbeerde en van de ene muur tegen de andere botste. Het liefst wil je ‘m naar buiten laten in de wei, zodat de shetlander z’n vluchtgedrag kan vertonen, maar dan kan ‘ie weer losbreken en misschien de weg op rennen. Het is heel naar.”
De film heeft op het IDFA een prijs gewonnen voor de beste jeugddocumentaire in de categorie 9-12 jaar oud. “Daar ben ik heel blij mee, want de nieuwe generatie vuurwerkafstekers willen we bereiken. De film is opgenomen in lespakketten van de Dierenbescherming en Koninklijke Hondenbescherming. Nu wordt de film op veel scholen in Nederland bekeken. Maar de film is voor alle leeftijden bedoeld.”
Sebastian Mulder merkt dat mensen stil worden van de beelden. “Dat is wel het doel van de film. Het is eigenlijk een soort oefening om empathie te voelen voor een ander levend wezen. Ik hoop dat kijkers na het zien van de film denken: dit is een probleem en dit moet anders. Hoe het anders moet, daarover moeten we met elkaar in gesprek.”
De documentairemaker heeft geen pasklare oplossing klaarliggen, maar hoopt dat het gesprek op gang komt. “Het is een feestdag en we gebruiken vuurwerk om iets te vieren, maar het is veel leed voor anderen. We leven in een tijd waarin we onze relatie tot de natuur moeten heroverwegen. Dit is niet meer van deze tijd. Ik vind het belangrijk dat we het samen doen. Ik kan me voorstellen dat mensen een band hebben met het aansteken van vuurwerk. We moeten een manier vinden die de lol van het vuurwerk symboliseert, zonder dat het anderen leed toebrengt. Ik hoop dat we dat kunnen vinden.”
Vanavond is de documentaire om 22.50 uur te zien op NPO2. Hieronder zie je de trailer.
Steeds meer gemeenten willen een landelijk vuurwerkverbod: 'Lokaal is het niet te handhaven'
