In Nederland hebben ongeveer 15.000 mensen de diagnose dementie vóór hun 65ste levensjaar. Nu is bekend geworden dat er vijftien risicofactoren zijn, die voor een grotere kans op dementie op jonge leeftijd kunnen zorgen.
Dat blijkt uit het meest recente onderzoek van de Universiteit van Maastricht in samenwerking met de Universiteit van Exeter in het Verenigd Koninkrijk.
Naast de 15.000 mensen die in Nederland te kampen hebben met dementie op jonge leeftijd, komen er jaarlijks nog eens zo’n 1.000 tot 2.000 nieuwe gevallen bij. Hoewel de ziekte in het algemeen veel aandacht krijgt, blijft onderzoek naar dementie op jonge leeftijd achter. Dit was de drijfveer voor onderzoeker Stevie Hendriks van de Universiteit van Maastricht en haar collega’s van het Alzheimer Centrum Limburg om risicofactoren te onderzoeken, die mogelijk verband houden met deze vorm van dementie.
Hendriks benadrukt: “De impact van dementie op jonge leeftijd is aanzienlijk, omdat deze mensen doorgaans nog een baan, kinderen en een druk leven hebben. Hoewel men vaak denkt dat genetische factoren de oorzaak zijn van dementie op jonge leeftijd, is de werkelijke oorzaak vaak onduidelijk. Daarom wilden we in dit onderzoek ook andere mogelijke risicofactoren verkennen.”
Voor het onderzoek analyseerden wetenschappers gegevens van meer dan 350.000 personen die tussen 2006 en 2021 zijn gevolgd door een team van Britse onderzoekers. Hoewel ongeveer tien tot twintig procent van de mensen die op jonge leeftijd dementie ontwikkelen genetisch vatbaar is, was bij de overige tachtig procent tot aan dit onderzoek de oorzaak van de ziekte onbekend.
Dementie bij een van je ouders, een nachtmerrie - Wat zijn de signalen?
Uit de verzamelde data blijkt dat er vijftien risicofactoren zijn, die in zekere mate voorspellend zijn voor een grotere kans op dementie op jonge leeftijd.
Zo spelen fysieke aandoeningen een rol, zoals diabetes en hartaandoeningen. Maar daarnaast is het vooral de mentale staat van mensen die het risico op jonge leeftijd kan verhogen. Hendriks: “Met name depressie en sociale isolatie, bijvoorbeeld door gehoorschade, blijken ook op jonge leeftijd een rol te kunnen spelen.” Ook noemen de onderzoekers een tekort aan vitamine D als risicofactor.
Volgens Sebastian Köhler, hoogleraar Neuroepidemiologie aan de Universiteit Maastricht, is bekend dat er een reeks beïnvloedbare risicofactoren bestaat voor mensen met dementie op oudere leeftijd. “Voor die groep is er in Nederland inmiddels al veel aandacht voor preventie. Naast lichamelijke factoren speelt ook mentale gezondheid een belangrijke rol bij de preventie van dementie. Denk bijvoorbeeld aan het vermijden van chronische stress, eenzaamheid en depressie. Dat we deze bevindingen nu zo sterk terugzien bij dementie op jonge leeftijd was voor mij verrassend en biedt mogelijkheden om het risico in deze groep eveneens te verkleinen.”
Maar, er is een duidelijk verschil tussen ouderen en jongeren. Waar leefstijl één van de belangrijkste risicofactoren is voor dementie bij ouderen, lijkt dat bij jongeren niet van invloed te zijn. Zoals slechte voeding en weinig beweging. Hendriks heeft hier wel een verklaring voor: “Leefstijl heeft blijkbaar meer tijd nodig, voordat het een rol gaat spelen bij dementie op jonge leeftijd.”
Dat de risicofactoren nu in kaart zijn gebracht, is positief nieuws. Dit betekent namelijk dat er mogelijkheden zijn om ook op jonge leeftijd het risico op dementie te verminderen. “Mensen denken vaak dat dementie op jonge leeftijd genetisch bepaald is, maar dit onderzoek laat zien dat ook andere factoren hierop invloed hebben.”
Vanwege het gebrek aan kennis over jonge dementie, worden de eerste symptomen vaak ten onrechte geïnterpreteerd als een depressie of burnout, aldus Hendriks. Hierdoor duurt het vaak lang voordat de uiteindelijke diagnose wordt gesteld. “Gemiddeld duurt het vier tot vijf jaar voordat bij zo’n patiënt de diagnose wordt vastgesteld. Gedurende die tijd kan de persoon ook niet de juiste hulp krijgen”, voegt Hendriks toe.
De universiteit zet het onderzoek voort en richt zich voornamelijk op de rol van genen, evenals op manieren om de risico’s van de ziekte te verminderen. Voor mensen waarbij genetisch vaststaat dat ze dementie zullen krijgen, proberen de onderzoekers te begrijpen hoe ze de ontwikkeling van de ziekte kunnen uitstellen. Voor degenen met genetische aanleg, maar zonder de garantie op de ziekte, streven ze ernaar om het risico te verlagen.
“Het zou waardevol zijn als we in de toekomst voor elke patiënt een profiel kunnen opstellen om het risico op dementie op jonge leeftijd te verminderen. Zo zouden we bijvoorbeeld kunnen weten dat gehoorapparaten of een effectieve behandeling van depressie kunnen helpen”, aldus de onderzoekers.
Carola's man is pas 47 en lijdt aan dementie: 'Ze dachten aan een depressie'
