Iedere Rus die aantoonbaar joods is, kan de Israëlische nationaliteit krijgen, en Lena heeft een Joodse moeder. “Maar ga je echt daar naartoe verhuizen?” vraag ik.

“Ik weet het niet, ik weet niet of ik zonder Rusland kan.”

Lena is 63, een bekende journalist die alleen af en toe nog een column schrijft. Haar datsja (buitenhuis, red.) buiten Moskou is haar lust en haar leven: hele dagen staat ze kettingrokend in de grond te wroeten en elke week bloeit er weer wat anders. Iedereen die op zondag bij haar aanschuift voor de sjasliek, prijst haar rozenperken.

Ik ken Lena omdat ze ooit – 30 jaar geleden – mijn tolk was. Ze had Nederlands gestudeerd aan de universiteit in Moskou, sprak het vloeiend en was afgestudeerd op ‘het wederkerig werkwoord in de Leuvense bijbel’. Zelf heb ik ook Nederlands gestudeerd in Amsterdam, maar weet ik weinig over de Leuvense bijbel.

Lena spreekt meerdere talen, als ze niet tuiniert leest ze Paustovski en ze volgt het internationale nieuws op de voet. Zoals de meeste Russische intellectuelen is ze natuurlijk tegen de oorlog, fel tegen Putin en somber over de toekomst.

Emigreren is een grote stap, vooral voor Russen. Tijdens de revolutie van 1917 vluchtten veel Russen naar het westen, in de tachtiger jaren van de vorige eeuw vertrokken veel joden naar Israël, en nu is er weer een exodus gaande van Russen die tegen de oorlog zijn.

Iedere Rus weet dat de meeste emigranten uiteindelijk niet gelukkig zijn. Rusland is een land dat in je botten en bloed gaat zitten. Een land dat je vervult van melancholie. Mijn Russische vriendinnen die naar Londen verhuisden hebben heimwee. Ze vinden het comfortabel maar saai in hun nieuwe land. Ze leiden aan een woord dat in geen andere taal bestaat: toska.

De Schrijver Nabokov, die zelf moest emigreren, omschrijft toska als volgt: “een grote, spirituele pijn”, een diepe droefheid door het gemis van het moederland.

Lena weet dat ze Rusland vreselijk zal missen als ze het land verlaat. “Ik laat me niet door Putin verjagen,” zegt ze soms. Maar ze weet ook dat er economisch zware tijden aankomen. Ze denkt dat haar gehandicapte zoon op betere zorg kan rekenen in Israël.

Lena heeft nog de luxe van de keuze.

De meeste Russen spreken geen talen, hebben geen geld of zelfs een paspoort om naar het buitenland te gaan. Ik las laatst dat maar 15 procent van de Russen ooit in het buitenland is geweest. Dat verklaart ook waarom ze zo makkelijk fake nieuws over andere landen geloven. Alles wat er een beetje mis gaat in het westen, wordt breed uitgemeten op de Russische televisie. Een staking in Parijs, tekort aan babyvoeding in Amerika, een Engelse parlementariër die jongens aanrandt: het wordt uitvoerig behandeld.

Ook westerse verworvenheden waar wij trots op zijn – zoals het homohuwelijk, Gay Pride en genderneutrale toiletten – worden lacherig vertoond als voorbeeld van de totale verdorvenheid van Europa.

Stiekem hoop ik dat Lena in Rusland blijft: de verandering zal van binnenuit moeten komen.

'Als verwende kleuter reageerde de Russische pers op het Eurovisie Songfestival'Lees ook