Van tanks en militaire trucks tot atleten en flatgebouwen: in Rusland verschijnt de ‘Z’ steeds vaker in het straatbeeld. De mysterieuze letter is zo het symbool geworden van voorstanders van de Russische invasie.
Waar deze ‘Z’ precies vandaan komt, is niet zeker. Op social media, maar ook door experts, worden verschillende theorieën over de oorsprong gedeeld.
Volgens de Britse krant The Guardian werd de handgeschilderde ‘Z’ op 19 februari 2022 voor het eerst op Russische tanks en andere militaire voertuigen langs de Oekraïense grens gespot. Opvallend is dat deze Latijnse letter helemaal niet in het Russische cyrillische alfabet voorkomt.
Na de invasie van Oekraïne zagen analisten en journalisten steeds vaker letters op Russische voertuigen verschijnen. Militaire experts leken volgens CNN in eerste instantie vooral te denken dat deze lieten zien waar troepen gestationeerd zijn, of naartoe trekken. De ‘Z’ zou dan bijvoorbeeld staan voor zapad – het westen. Anderen vermoeden dat Russische militairen elkaar via de ‘Z’ kunnen herkennen en zo ‘friendly fire’ kunnen voorkomen.
Op social media wordt vaak gesuggereerd dat de letter verwijst naar de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Hij is tenslotte het belangrijkste doelwit van Rusland. Maar het Russische ministerie van Defensie is het daar niet mee eens, en geeft zelf een hele andere verklaring. De ‘Z’ zou staan voor het Russische za pobedu, wat ‘voor de overwinning’ betekent.
Ellen Verbeek: 'Rusland kan deze wrede oorlog niet winnen'
Waar de ‘Z’ precies is begonnen, is zo niet met zekerheid te zeggen. Maar de overwinningsmentaliteit die Rusland er zelf aan hangt, lijkt flink te worden verspreid in het thuisland. Sinds de start van de oorlog lijkt het symbool steeds vaker in het straatbeeld op te duiken. Op posters op gebouwen en advertenties in bushokjes, maar ook in mindere mate op auto’s en ramen.
Het symbool is afgelopen vrijdag ook op een pro-Russische demonstratie in Belgrado gespot, waar duizenden Serviërs in een optocht lieten zien dat ze de invasie van Oekraïne steunden. De meest opvallende verschijning van de ‘Z’ was misschien wel op de borst van de Russische turner Ivan Kuliak. Hij droeg afgelopen weekend op het podium van de wereldbekerwedstrijd een ‘Z’ op zijn shirt, terwijl hij naast de Oekraïense winnaar Illija Kovtoen stond.
Maar de letter verschijnt vaker ‘op’ de bevolking zelf. Zo zijn er diverse beelden van flashmobs waarin Russen hun steun aan het leger en de invasie van Oekraïne laten zien. Deze zouden georganiseerd zijn door de staat. Ook diverse scholen en een hospice met terminaal zieke kinderen hebben op social media foto’s geplaatst waarop kinderen samen een ‘Z’ vormen.
Slechts drie dagen na de invasie begon staatsmedium Russia Today (RT) al via social media ‘Z’-merchandise te verkopen. Parlementslid Maria Butina, actief voor een Poetin-gezinde partij, postte op Telegram een video van zichzelf met een ‘Z’ op haar blazer. Ook Russische journalisten die voor staatsmedia actief zijn in Oekraïne zouden volgens CNN de letter dragen.
'De afspraak staat': Willem-Alexander gaat met Levchenko naar Oekraïne
Kamil Galeev, onafhankelijk onderzoeker, deed eerder onderzoek naar identiteitspolitiek in de Sovjet Unie voor het Amerikaanse Wilson Center. Op Twitter stelt hij dat Rusland bezig is met ‘een propaganda campagne’ om steun te genereren voor de invasie van Oekraïne. De staat heeft dit symbool volgens Galeev pas ‘enkele dagen geleden verzonnen’ en toen werd het al snel ‘het symbool van de nieuwe Russische ideologie en nationale identiteit.’
Het symbool heeft ook Nederland bereikt, meldt AT5 woensdagochtend. De Russisch-orthodoxe Heilige Nikolaas van Myrakerk in Amsterdam is beklad met de ‘Z’. De kerk nam eerder – anders dan de moederkerk in Rusland – afstand van de invasie en zamelde geld in voor Oekraïense vluchtelingen.
Lees het hele Twitter-draadje van Galeev.
Let's discuss what's happening in Russia. To put it simply, it's going full fascist. Authorities launched a propaganda campaign to gain popular support for their invasion of Ukraine and they're getting lots of it. You can see "Z" on these guys' clothes. What does it mean? 🧵 pic.twitter.com/F2zjcpJCDZ
— Kamil Galeev (@kamilkazani) March 6, 2022
