Vanavond begint om half 7 het veelbesproken debat over de nieuwe transgenderwet. Veel LHBTI+-organisaties zijn vóór, anderen hebben twijfels. Maar wat staat er in de wet, en wat betekent dat voor transgenders zelf?
De wet heeft betrekking op mensen wier genderidentiteit niet overeenkomt met het geslacht zoals vermeld in hun geboorteakte.
De zogenoemde transgenderwet bestaat al sinds 1985, maar is vaak aan discussies onderhevig geweest. Van 1985 tot 2014 stond er bijvoorbeeld in dat mensen die hun geslacht officieel wilden wijzigen, gesteriliseerd moesten zijn. Daardoor konden zij nooit meer zelf kinderen krijgen. In 2014 is dat veranderd; voor het ‘mensonterende’ oude beleid maakte het kabinet vorig jaar excuses.
In de wet die sinds de wijziging in 2014 geldt, staat niet meer dat transgenders gesteriliseerd moeten worden vóór officiële geslachtsverandering. Wel schrijft de wet voor dat je een verklaring van een arts of psycholoog nodig hebt om het geslacht in je paspoort te laten veranderen.
IKEA geeft transgender personeel betaald verlof voor geslachtsverandering
Nu ligt er dus een voorstel voor een nieuwe wetswijziging. Het belangrijkste verschil is dat mensen voor een geslachtswijziging in hun paspoort, van ‘V’ (vrouw) naar ‘M’ (man) of andersom, geen deskundigenverklaring meer nodig hebben. In plaats daarvan zou een verplichte bedenktermijn van minimaal vier weken komen.
Die vier weken zouden ingaan na een zelf ingediend verzoek bij de gemeente om je geslacht te wijzigen. Na de bedenktijd moet je dan nog naar het gemeentehuis om de wijziging officieel te maken. Nu is dat het gemeentehuis in je geboorteplaats, maar met de nieuwe wet zou je ook gewoon in je huidige woonplaats kunnen blijven.
Als de aanpassingen door de Tweede Kamer worden aangenomen, zou ook de leeftijdsgrens voor geslachtswijziging veranderen. Momenteel kunnen kinderen onder de 16 jaar hun geslachtsregistratie niet wijzigen. Onder de nieuwe wet zou dat wel kunnen, zij het alleen via de rechter.
Regeringspartijen VVD en CDA twijfelen nog. D66 en GroenLinks zijn voor. ChristenUnie, PVV, SGP en JA21 zijn tegen. Dus of de verruiming er komt, zal nog moeten blijken in het debat van dinsdag en woensdag.
Voor een geslachtswijziging in het paspoort wordt de deskundigenverklaring misschien dus geschrapt, maar dat geldt niet voor een medische behandeling bij een genderkliniek.
Trans vrouw Marije (45) vertelt aan LINDA.nl: “Als je in transitie gaat, heb je twee trajecten: je sociale en medische traject.” Je sociale transitie houdt in dat je door het leven gaat met het gender waarmee je je identificeert. Je maakt het duidelijk aan je omgeving en gaat je bijvoorbeeld kleden volgens je ‘nieuwe’ genderidentiteit. Het medische traject bestaat uit lichaamsveranderende hormonen en eventuele gezichts- of geslachtsaanpassende operaties.
“De nieuwe transgenderwet maakt de sociale transitie makkelijker”, vertelt Marije. “Zodat je aan het begin van je sociale transitie al het lettertje in je paspoort goed hebt staan. En niet eerst twee keer met een verkeerd paspoort op reis hoeft. Maar voor een medische transitie zou nog steeds een verklaring nodig blijven. Daaraan verandert niets.”
Nu is het vaak zo dat het paspoort pas wordt aangepast als een trans persoon toe is aan de medische transitie, zegt Marije. “Het zijn dezelfde mensen die je een deskundigeverklaring moeten geven voor een geslachtswijziging als die een diagnose moeten stellen waarmee je aan je medische transitie kunt beginnen. Daarom wordt het vaak tegelijk gedaan.”
“Ook ik ging eerst in sociale transitie, en ging nog op reis met een oud paspoort terwijl ik al als vrouw door het leven ging. Ik was doodsbang dat ik dat zou moeten uitleggen, misschien zelfs het land niet in zou mogen als ik niet zou worden geloofd.”
Ze hoopt ook dat de nieuwe transgenderwet enige druk op de lange wachtlijsten voor medische transitie kan verlichten. “Als deskundigen zich niet meer bezig hoeven te houden met verklaringen, maar zich alleen hoeven te richten op diagnostisering voor een medische transitie, bespaart dat hen misschien tijd.”
Transgender jongeren starten door lange wachttijden steeds vaker met zelfmedicatie
Eerder dit jaar kwam D66-Kamerlid Lisa van Ginneken met een wijzigingsvoorstel op de nieuwe transgenderwet. Volgens haar zouden de versoepelingen niet alleen voor een wijziging van ‘M’ naar ‘V’ of andersom moeten gelden, maar ook voor het wijzigen naar een ‘X’ (non-binair/genderneutraal).
Dit zou politiek en juridisch echter ingewikkeld worden, dus de Raad van State adviseerde haar een apart initiatiefwetsvoorstel in te dienen. Het is momenteel wel al mogelijk een ‘X’ in je paspoort te krijgen. Maar alleen als je langs de rechter bent geweest.
Marije noemt de wet positief voor mensen die wilsbekwaam zijn; zij kunnen dan ‘zelf beslissen over hun eigen leven’. “Maar er zijn ook heel veel mensen die twijfelen, of die zich te erg schamen om het aan hun omgeving te vertellen. Zij krijgen hun transitie niet op gang en zullen dan ook niet gebruikmaken van de mogelijkheid tot geslachtswijziging zonder deskundigenverklaring.”
Mensen wier ouders bijvoorbeeld transfobisch zijn ‘worstelen nu net zo lang tot ze bij de reguliere GGZ aankomen’, zegt Marije. “Dat kan worden voorkomen als we hen eerder en op een andere manier zorg aanbieden. Zoals ervaringsdeskundigheid. Die wordt nu nog niet vergoed, maar dat zou wel goed zijn. Deze wet is pas het topje van de ijsberg. De weg die we daarna moeten begaan, is nog veel langer en ingewikkelder.”
Kody's kind uit 'Sister Wives' komt uit de kast als queer & transgender: 'De favoriete versie van mezelf'
