De vijfde ziekte, veroorzaakt door het zogenoemde parvovirus, wordt gezien als onschuldige kinderziekte. Maar raakt een ongeboren kind besmet, dan zijn er grote risico’s. Hoe zit dat precies?
LINDA. spreekt met Monique Haak, hoogleraar verloskunde en foetale cardiologie in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC).
Vorige week plaatste Haak een LinkedIn-post om met name de echoscopisten onder haar volgers te attenderen op wat ze ‘een ongekende parvo-epidemie in Europa’ noemt. ‘Stilletjes voltrekt zich een enorme infectiegolf die volstrekt gezonde ongeboren kinderen bedreigt’, schreef ze bij echobeelden van kinderen besmet met het virus. ‘Tot mijn grote verdriet kunnen we niet elk kind redden.’
Sinds eind 2023 is er een piek te zien in besmettingen met het parvovirus, vertelt Haak. “In het afgelopen jaar hebben we zo’n twintig keer een bloedtransfusie moeten uitvoeren om ongeboren kinderen te genezen. Terwijl het in de drie decennia daarvoor om gemiddeld één, twee gevallen per jaar ging. Dit hebben we nog nooit meegemaakt.”
Parvovirus B19 veroorzaakt de vijfde ziekte, een infectieziekte die met name kinderen treft. Het virus verspreidt zich door intensief contact tussen mensen, bijvoorbeeld binnen een gezin of op een peuterspeelzaal. Kinderen kunnen vlekjes in het gezicht en koortsachtige symptomen krijgen, maar merken soms ook helemaal niks. Het is in principe een goedaardige ziekte die vanzelf weer overgaat.
Voor ongeboren foetussen is het echter een ander verhaal. Raakt een foetus vóór 20 weken zwangerschap besmet met het virus, dan brengt dat veel risico’s met zich mee. Het kan ernstige bloedarmoede bij hen veroorzaken, doordat het virus de bloedaanmaakcellen tijdelijk stillegt. Volgens Brits onderzoek uit 1998 leidt infectie tijdens de eerste helft van de zwangerschap in 9 procent van de gevallen tot spontane abortus of het overlijden van de foetus in de baarmoeder.
Desirée (51) brengt moeders van stilgeboren baby's bij elkaar: 'Samen dragen we de stilte'
Van een ‘epidemie’ spreekt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) niet, reageert woordvoerder infectieziektebestrijding Harald Wychgel desgevraagd. Wel is er sprake van wat ze een ‘verheffing’ noemen. Wychgel: “Het is lastig precies te weten hoe hoog die is, omdat er geen meldplicht is als het om de vijfde ziekte gaat. Zowel cijfers van Sanquin, de GGD’s, laboratoria en het Nivel – dat de gezondheidsproblemen rapporteert die in huisartsenpraktijken worden geregistreerd – laten echter zien dat het virus veel vaker voorkomt dan in deze tijd vorig jaar. Al lijkt de echte piek alweer voorbij.”
Waar de piek door wordt veroorzaakt is niet helemaal duidelijk. Het RIVM heeft eenzelfde hypothese als bij de opleving van kinkhoest eerder dit jaar. “We denken dat de coronamaatregelen – afstand houden, thuis blijven – effect hebben gehad op hoe het parvovirus zich kon verspreiden”, legt Wychgel uit. “Toen werden er minder mensen ziek, dus is de groep die potentieel besmet kan raken nu groter.”
Niet elke zwangere vrouw is vatbaar voor het parvovirus, legt Monique Haak uit. 60 tot 70 procent van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd heeft al antistoffen. “Als je de ziekte ooit hebt gehad, ben je er immuun voor, ook als je in aanraking komt met een ziek kind. En als je wel besmet raakt omdat je nog geen antistoffen hebt, is de kans groot dat je kind niet ook besmet wordt. Het is maar een klein deel van de foetussen dat echt ziek wordt.”
Raak je zelf besmet, dan kun je griepachtige verschijnselen krijgen, gewrichtsklachten en soms vlekjes op de huid. “Maar soms merk je er ook niets van”, aldus Haak.
Bovendien is de besmettelijke fase al voorbij als huiduitslag zichtbaar wordt, voegt Wychgel van het RIVM toe. “Voorkomen is daardoor vrijwel onmogelijk. Wel is het goed om alert te zijn als de vijfde ziekte rondgaat op plekken waar je regelmatig komt, bijvoorbeeld een basisschool. Als je zwanger bent en iemand in je directe omgeving heeft de vijfde ziekte, overleg dan met de verloskundige of huisarts. Dan kun je je bijvoorbeeld laten testen.”
Het is vooral belangrijk dat echoscopisten zich bewust zijn van de signalen, bevestigt Haak. Als zwangere merk je er namelijk niets van als je kind heel ziek is, tot in de laatste fase. Dan houdt de foetus veel vocht vast en kun je de baby ook minder goed voelen. “Maar hoe minder lang een kind ziek is, hoe beter.”
In het LUMC monitoren ze hoe de ziekte bij een kind zich ontwikkelt. In enkele gevallen moet er een bloedtransfusie in de baarmoeder worden gedaan. “Dat is niet zonder risico’s, dus dat doen we alleen als het een nog groter risico is om het níét te doen”, aldus Haak.
“Als kinderen nog niet al te veel vocht vasthouden, is de kans na een bloedtransfusie zo’n 90 procent dat het kind herstelt en rond de uitgerekende datum geboren wordt. Wel kan het zo zijn dat die kinderen dan bijvoorbeeld op latere leeftijd ontwikkelingsproblematiek ervaren.”
Het RS-virus: alles wat je moet weten over nieuw vaccin voor zwangere vrouw en baby
