Uit onderzoek naar tientallen placenta’s door gynaecoloog Sam Schoenmakers en patholoog Lotte van der Meeren blijkt dat een Covid-19 infectie bij ongevaccineerde zwangeren ongemerkt de placenta kan aantasten. Hierdoor kan de baby in foetale nood komen of zelfs overlijden.
“Buiten vaccineren kunnen we als enige adviseren: wees alert op minder leven. Bel direct de verloskundige of gynaecoloog zodra de baby minder beweegt,” zegt Schoenmakers.
Het coronavirus kan de placenta’s van ongevaccineerde zwangere vrouwen infecteren, waarna deze de baby niet meer van zuurstof en voeding kan voorzien. Dat concluderen onderzoekers van het LUMC in Leiden en Erasmus MC in Rotterdam op basis van een analyse van tientallen placenta’s.
Uit eerder onderzoek was al gebleken dat ongevaccineerde zwangeren een verhoogde kans hebben op een ernstig verloop van corona, vaker op de ic belanden en dat de kans op een vroeggeboorte door corona toeneemt. Maar over de link met doodgeboorte was onduidelijkheid, omdat de cijfers daarvoor nog ontbreken. Patholoog Lotte van der Meeren onderzocht de placenta’s en zegt: “Corona kan de placenta infecteren met een doodgeborene als resultaat.”
Tijdens de eerste lockdown bedenkt gynaecoloog en perinatoloog Sam Schoenmakers, werkzaam in het Erasmus MC, dit onderzoek. In het voorjaar van 2020 krijgt hij een 32 weken zwangere vrouw binnen. Zij voelt haar baby minder bewegen. Schoenmakers: “De baby was er slecht aan toe. We deden een spoedkeizersnee. Toen bleek de hele placenta beschadigd, waardoor de baby in levensgevaar was gekomen.”
Schoenmakers laat de moederkoek testen op corona; deze blijkt positief. “De moeder had zelf amper klachten.” Schoenmakers overlegt met het afdelingshoofd: “Laten we van alle zwangeren die corona hebben gehad de placenta verzamelen en deze gaan onderzoeken.”
Ook OMT-lid Marion Koopmans is betrokken bij het onderzoek: “Zij zag de noodzaak direct in.”
Ziekenhuizen uit Leiden, Delft en Rotterdam doen mee. Na anderhalf jaar hebben zij 39 placenta’s om te analyseren van 33 eenling- en 3 tweelingzwangerschappen.
Schoenmakers zoekt contact met een van de drie placenta-pathologen die Nederland telt, Lotte van der Meeren in het LUMC. Collega’s waren sceptisch, zegt Schoenmakers: “Wat zou dit onderzoek ons brengen? We wisten immers al dat de moeders corona hadden.” Dat brengt Van der Meeren op een idee: ze gaat blind de placenta’s van wel en niet besmette moeders beoordelen, zonder dat ze weet of de vrouwen corona hebben gehad.
De patholoog (‘Ik heb een enorme voorliefde voor placenta’s’) kan door dit onderzoek nu herkennen welke placenta is besmet met corona. Het valt haar op dat 5 van de 39 placenta’s dezelfde structurele afwijkingen hadden in een – voor zover ze weet – niet eerder tegengekomen combinatie in de placenta: “Littekenweefsel met een combinatie van ontstekingscellen en necrose, afstervende cellen. Hierdoor wordt de uitwisseling van zuurstof, koolstofdioxide en voedingsstoffen met het kindje heel erg beperkt.”
Opvallend is dat deze vijf placenta’s, die er het ergst aan toe waren, van vrouwen met weinig symptomen blijken. Van der Meeren: “Al die tijd staarden we ons blind op de enorm zieke vrouwen op de ic, terwijl zij géén placenta-infectie hadden. Maar bij die vier amper zieke vrouwen bleek de placenta compleet aangedaan. We keken naar de verkeerde groep. Je moet niet kijken naar hoe ziek de moeder is, maar naar de conditie van het kind.”
Lois kreeg corona tijdens haar zwangerschap: 'Ze vroegen wat ze moesten doen met de baby'
Schoenmakers: “In vier van de vijf placenta’s zelf bleek Covid te zitten. Bij die andere placenta’s van ernstig zieke zwangeren niet.” Wanneer de onderzoekers de moeders vragen een antistoffentest te doen, blijkt dat zij corona hebben gehad, maar dit niet wisten: “Ze waren een beetje snotterig geweest, verder niets.”
Meer onderzoek is nodig om dit verschil te verklaren. Bij de zieke moeders vond men het virus vooral in de neus en de longen. Bij de amper zieke moeders met een aangedane placenta vond men Covid in het bloed, de vagina en op de placenta zelf. Dit kan erop wijzen dat corona zich via het bloed in het lichaam kan verspreiden.
Ruim een derde van de kinderen werd te vroeg geboren, in tien gevallen door middel van een spoedkeizersnede. Binnen de studie overleed geen van de kinderen, maar nadat de studie was afgerond, overleed wel een baby wiens moeder een aangetaste moederkoek had, zegt Schoenmakers. “Na de studie hebben we nog 9 geïnfecteerde placenta’s gevonden. En troffen we ook Covid bij zo’n 10 tot 15 doodgeboren baby’s aan.”
Zwangere Nicky kreeg corona en een doodgeboren kindje: 'Mijn gevoel zegt dat ons zoontje hierdoor is overleden'
Hoe groot de kans op vroeggeboorte en doodgeboorte is als je als ongevaccineerde zwangere corona oploopt, is onduidelijk. Ondanks dat er nog geen definitieve cijfers zijn, zegt Van der Meeren: “We willen zwangeren niet onnodig ongerust maken. Doodgeboorte is zeldzaam, dus je moet enorme aantallen onderzoeken om een significante stijging aan doodgeboorte door corona te kunnen aantonen, maar hét gebeurt.
We moeten ons niet focussen op de aantallen. Want voor elke moeder is het vreselijk als haar baby overlijdt. Of dit er nu 3 of 30 zijn, dat maakt niets uit.”
Deze studie laat zien dat vaccineren voor zwangeren niet alleen belangrijk is vanwege hun eigen gezondheid, maar ook voor die van hun ongeboren kind, zeggen de onderzoekers. Met dit alles in het achterhoofd heeft de overigens zwangere patholoog zichzelf wel laten vaccineren.
Loop je het virus toch op, dan is alertheid geboden. Van der Meeren: “Kijk, de zwangeren met corona op de ic worden in de gaten gehouden, hun baby’s goed gemonitord en als het nodig is op tijd gehaald. Ik maak me vooral zorgen om zwangeren met milde klachten.” Hun lichaam vecht namelijk minder hard tegen het virus en zij kunnen ongemerkt een geïnfecteerde placenta hebben.
Gynaecoloog Sam Schoenmakers: “Het enige wat zij daarvan merken, is dat de baby minder gaat bewegen. Daarop letten blijft enorm belangrijk.” Bij minder bewegen moet je direct contact met de verloskundige of de gynaecoloog opnemen om je laagdrempelig te laten controleren.
Van der Meeren hoopt dat zorgverleners door deze studie bij minder leven eerder denken aan Covid. “Hetzelfde met een doodgeboorte. Zelfs al heeft de moeder weinig klachten, dan is corona toch een mogelijkheid.”
De onderzoekers gaan binnenkort met de beroepsverenigingen van gynaecologen (NVOG) en verloskundigen (KNOV) om de tafel om tot aanbevelingen te komen voor in de spreekkamer.
Voor vragen of opmerkingen mail naar: zvezdana.vukojevic@linda.nl
