Nog nooit waren er zo veel mensen met obesitas in Nederland. 15,7 procent van de volwassenen is veel te zwaar. Heb je eenmaal obesitas, dan zijn de gevolgen niet mals.
“Veel mensen denken: vet is een laagje blubber, dat is een cosmetisch probleem. Maar het is meer dan dat”, vertelt internist endocrinoloog en obesitasprofessor Liesbeth van Rossum van het Erasmus MC.
Obesitas is een chronische ziekte. “Je vet is een orgaan en heeft een belangrijke functie voor je lichaam. Als je riem steeds losser moet, dan is de kans groot dat je obesitas aan het ontwikkelen bent”, waarschuwt Van Rossum. “Bij een teveel aan buikvet, kan het licht ontstoken raken. Het krijgt geen pus en wordt niet rood, maar het doet iets met de hormoonaanmaak vanuit je vetweefsel. Dat leidt ertoe dat de communicatie tussen je vetweefsel, hersenen en andere organen niet meer goed werkt.”
Daarnaast is het zo dat obesitas niet alleen een ziekte op zichzelf is. “Het is ook een poortziekte naar ruim tweehonderd andere ziektes. Zoals diabetes en hart- en vaatziekten. En de ontstekingsstoffen kunnen ook effect hebben op de hersenen en andere organen. Dat kan leiden tot depressie, angst en dertien soorten kanker.” Veel chronische ziekten die patiënten hebben naast obesitas, worden veroorzaakt of verergerd door hun obesitas.
Hoe je obesitas krijgt, heeft te maken met allerlei factoren. Het is niet slechts een kwestie van een zak chips te veel. “De oorzaken zijn heel divers. Leefstijl is een belangrijke, maar er zijn zeven categorieën van oorzaken waaronder bijvoorbeeld ook sociale en psychische factoren. Vaak is het een combinatie van bijvoorbeeld stress, sociale situatie, leefstijl, hormonen en medicijnen. En heb je het eenmaal, dan is het ook nog eens moeilijk om ervan af te komen.”
Volle maag? Hersenen van mensen met obesitas reageren daar anders op
Je gewicht omlaag krijgen als je eenmaal obesitas hebt, gaat namelijk niet zomaar. Ook als je obesitas hebt gehad in het verleden en nu op een gezond gewicht bent, is het lastiger om op dat verlaagde gewicht te blijven. “Er vindt een soort herprogrammering plaats bij obesitas, waarbij je vetcellen permanent veranderen. Als je gaat afvallen, wil je lichaam daardoor terug naar het hogere gewicht dat het eerder had.”
Als je eenmaal obesitas hebt, ben je dus ver van huis. Daarom is preventie zo belangrijk, maar onze voedselomgeving gooit roet in het eten, aldus Van Rossum. “80 procent van producten in de supermarkt is niet gezond. Verpakkingen zijn vaak misleidend en je moet soms echt op je knieën door de supermarkt kruipen om een gezond product te vinden.” Dat lijkt een van de verklaringen te zijn waarom er nu meer mensen dan ooit zijn met obesitas in Nederland.
“Sinds de jaren 70 is de hoeveelheid ongezonde producten ontzettend sterk gestegen. Er is veel meer bewerkt voedsel. Daarnaast zijn we ook minder gaan bewegen en zijn er in onze omgeving meer hormoonverstorende stoffen die een steentje lijken bij te dragen, zoals bepaalde cosmetica en stoffen in plastic spullen.”
Adriana heeft lipoedeem: 'Mijn BMI zegt 'obesitas', maar mijn bovenlijf is petite'
De overheid en het bedrijfsleven spelen een cruciale rol in de preventie, zegt Van Rossum. “Zij zijn nu aan zet. Gezond eten moet goedkoper en meer beschikbaar worden en ongezond eten juist duurder. Gezond eten moet de makkelijke keuze worden.”
Hoewel obesitas gevaarlijk is en de toename zorgwekkend, roept Van Rossum ook op om mensen met obesitas niet te veroordelen. “Een groot probleem van obesitas is ook het stigma eromheen, het vooroordeel. Mensen met obesitas worden standaard gezien alsof ze geen zelfdiscipline hebben en lui zijn.” Het is belangrijk bewust te zijn van het scala aan oorzaken dat iemands gewicht beïnvloedt én de extra uitdaging die het is om af te vallen.
Ondanks de uitdaging, is het wel degelijk mogelijk om langdurig af te vallen als je obesitas hebt. Dat vergt het optimaliseren van eventuele onderliggende oorzaken en verder gezond eten en extra veel beweging. Mogelijk ook aanvullende behandelingen die je met je huisarts kunt bespreken.
Maar ongeacht wat je gewicht is: het is hoe dan ook voor iedereen van belang een gezonde leefstijl te hanteren, benadrukt Van Rossum. “Eet zo veel mogelijk gevarieerd, onbewerkt eten en combineer dat met voldoende beweging, slaap en ontspanning. Dat is altijd een goede basis.”
Experimenteel afslankmedicijn zorgt voor 13 procent gewichtsverlies: Is dit de wonderpil?
