Na een lange aanloop met veel juridisch gesteggel opent zondag in Amsterdam het Holocaust Namenmonument. ‘Fantastisch dat het er na vijftien jaar strijd eindelijk is.’
“Al is het natuurlijk met geen pen te beschrijven wat er is gebeurd.” Dat zegt Jacques Grishaver, voorzitter van het Nederlands Auschwitz Comité, dat het initiatief nam voor de bouw van de herdenkingsplek.
In het Namenmonument zijn – 76 jaar na de Tweede Wereldoorlog – de namen van ruim 102.000 Nederlandse slachtoffers van de Holocaust samengebracht.
In tegenstelling tot andere oorlogsmonumenten in ons land is dit het eerste en enige monument waar alle Nederlandse slachtoffers van de Holocaust – zowel Joden als Sinti en Roma – met hun voor- en achternaam, geboortedatum en leeftijd bij overlijden op staan.
Volgens de voorzitter, die het monument met de koning opent, zijn de eerste reacties overweldigend. “Die eindeloze rij met namen, je raakt er niet gauw uitgekeken. Op de ene steen staat de naam van een kind van zes maanden, dat op de arm van moeder is vergast. Ernaast staat de naam van iemand van 98, die de opa zou kunnen zijn. Je kunt er een heel verhaal bij bedenken.”
Ook zijn er hele rijen met dezelfde namen. “Van hele families die zijn uitgemoord. Dat is nu heel zichtbaar.”
Jeugdvriendin Anne Frank (91) legt eerste steen voor omstreden Namenmonument
Voorafgaand aan de bouw van het namenmonument, een ontwerp van de Pools-Joods-Amerikaanse architect Daniel Libeskind, liep een lange juridische strijd. Aanvankelijk was het Wertheimpark de beoogde locatie, maar onder druk van omwonenden week de gemeente uit naar de groenstrook tussen de Weesperstraat en de Hoftuin.
Ook daar maakten omwonenden bezwaar. Ze vonden het ontwerp te groot, waren bang voor een grote toeloop van bezoekers en vreesden voor veiligheidsincidenten. Uiteindelijk gaf de Raad van State eind 2019 groen licht voor de bouw van het monument.
Voor sommige nabestaanden is het monument er te laat, weet Grishaver. “Veel mensen die erop wachtten, zijn er niet meer. Laatst belde een zoon wiens vaders hele familie is omgekomen in de oorlog. De vader werd ziek en zijn moeder beloofde hem op zijn sterfbed dat ze de stenen met namen in het monument namens hem zou aanraken. Maar de moeder werd ook ziek en het leek erop dat ze 19 september niet zou halen. We regelden dat ze met een wensambulance op 1 september kon komen, maar toen was ze al te ziek en twee dagen later overleed ze.”
Lily Ebert (97) overleefde de holocaust en deelt haar wijsheden via Tiktok
Iedereen die dat wil kan een naam adopteren voor een bedrag van 50 euro. De opbrengst gaat naar de financiering van het monument, dat 15 miljoen euro heeft gekost. Volgens Grishaver zijn tot nu toe tussen de 70.000 en 80.000 geadopteerd en komen er nog altijd verzoeken binnen.
Het namenmonument heeft ook een educatieve rol, om volgende generaties te waarschuwen voor de gevolgen die racisme en discriminatie uiteindelijk kunnen hebben. Inmiddels hebben zich al 3200 scholieren gemeld die een bezoek willen brengen, in combinatie met het Verzetsmuseum of Joods Historisch Museum.
