Kregen vrouwen in 1950 in Nederland gemiddeld nog 3,1 kind, in 2022 was dat nog maar 1,49 per vrouw. Een historisch laag aantal, blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Dat komt doordat meer vrouwen gewild of ongewild kinderloos blijven.
Het aantal kinderen per moeder blijft namelijk wél gelijk.
De daling van het vruchtbaarheidscijfer is het sterkst bij vrouwen jonger dan 30 jaar, concludeert het CBS. Elke generatie lijkt weer minder kinderen te krijgen. Op vergelijkbare leeftijden hebben vrouwen zowel minder eerste kinderen als minder tweede en volgende kinderen dan de generatie voor hen.
Dat lijkt vooral te komen door de problematiek op de arbeidsmarkt en woningmarkt, legt hoofdsocioloog Tanja Traag van het CBS uit. Ze verwijst naar een eerder onderzoek, waarin mensen werd gevraagd naar de belangrijkste zaken om op orde te hebben vóórdat je aan kinderen begint. “Een vaste relatie, samenwonen en een vaste baan stonden het hoogst op de lijst. Terwijl dat nou juist dingen zijn die steeds lastiger worden voor jonge mensen.”
“Uit huis gaan, een huis kopen: het zijn allemaal stappen die steeds later worden gezet. Steeds meer mensen wonen tot laat in hun twintiger jaren bij hun ouders. Simpelweg omdat een betaalbare huurwoning moeilijk te vinden is, laat staan een koophuis.”
Dat zijn oorzaken die vooral jonge vrouwen met alleen een basisschool- of mbo 1-diploma treffen. Traag: “Zij krijgen de banen met de minste stabiliteit.” Onder hen is de daling in vruchtbaarheid dan ook het sterkst. Zij zijn normaal juist degenen die eerder aan het ouderschap beginnen, maar dat is in deze tijd moeilijk. Hun zwakkere sociaaleconomische status ‘speelt daarin mogelijk een rol’, aldus het CBS. Traag noemt het “ongelooflijk wrang” dat er een groep mensen is die zich het ouderschap niet kan permitteren wegens hun financiële situatie.
Onder hoger opgeleide vrouwen daalden de cijfers ook wel, maar minder sterk. Bij die groep kwam als reden voor het uitstellen van gezinsstichting ook carrière maken naar voren. Van theoretisch opgeleiden is bekend dat zij gemiddeld later aan kinderen beginnen.
Jennifer Aniston krijgt elke Moederdag bloemen van Adam Sandler omdat ze ongewenst kinderloos is
Een overkoepelende verklaring voor de dalende vruchtbaarheid is er nog niet, maar uit eerdere onderzoeken komen wel hypotheses naar voren. Baanonzekerheid wordt inderdaad vaak genoemd, net als het later uit huis gaan van jongeren.
Ook angst voor klimaatverandering komt uit onderzoek naar voren als mogelijke redenen om (nog) geen kinderen te krijgen. Al valt dat volgens Traag wel mee: “Naar ‘baarschaamte’ specifiek heeft het CBS geen onderzoek gedaan, maar wel naar hoe mensen kijken naar het klimaat en hun rol daarin. Het aandeel mensen dat bereid is om hun leven aan te passen voor het milieu is niet enorm.”
Het sinds 2010 dalende vruchtbaarheidscijfer is niet uniek voor Nederland, aldus de onderzoekers. De meeste Europese landen laten vergelijkbare ontwikkelingen zien, voornamelijk bij jonge vrouwen.
Overigens verwacht het CBS niet dat het gemiddeld aantal kinderen per vrouw de komende decennia alleen maar blijft dalen. “We verwachten wel dat het weer gaat aantrekken”, aldus socioloog Traag. “Dat heeft puur te maken met bevolkingsopbouw. Er komt weer een golf aan van vrouwen in een vruchtbare leeftijd. Dat betekent in principe ook: meer kinderen.”
Lynn (31) wil geen kinderen: 'Hou op me dat te vragen'
