Het aantal gevallen van mazelen neemt sterk toe. Kinderen blijven op sommige plekken thuis en sommige scholen sluiten tijdelijk hun deuren. Waarom groeit het aantal besmettingen zo snel en moeten we ons zorgen maken?
LINDA. vraagt alles over het mazelenvirus aan viroloog Rik de Swart, hij is werkzaam in het Erasmus MC.
Het aantal besmettingen met het mazelenvirus neemt snel toe, zo groeide dit aantal de afgelopen week met bijna vijftig procent. Het virus is niet nieuw, maar waarom grijpt het momenteel zo om zich heen?
“Er zijn steeds meer groepen die om verschillende redenen hun kinderen niet laten vaccineren”, vertelt De Swart. “Dit kan zijn vanwege religie of prikangst, maar ook vanuit de antroposofie. Er zijn verschillende motivaties, al lijkt er een nieuwe grote groep te zijn die zich niet wil laten vaccineren. Dit zijn mensen die sinds de covid-pandemie het vertrouwen in de overheid kwijt zijn geraakt”, ziet De Swart.
“Hierdoor zijn vooral in de grote steden groepen die hun kinderen niet meer mee laten doen aan het Rijksvaccinatieprogramma.”
Mazelen maakt onderdeel uit van het bof-mazelen-rode hond (BMR)-vaccin, en is opgenomen in het vaccinatieprogramma. Kinderen krijgen de eerste prik op een leeftijd van veertien maanden. De herhaalprik volgt rond de leeftijd van drie jaar.
“Kinderen kunnen voor die veertien maanden al wel vatbaar zijn voor het mazelenvirus”, vertelt De Swart. Toch is er een reden waarom de eerste vaccinatie pas veertien maanden na geboorte wordt gegeven.
“De vaccinatie werkt minder goed als het kind nog antistoffen van de moeder heeft. Vanaf veertien maanden is aan te nemen dat die verdwenen zijn. Pas dan werkt de vaccinatie optimaal. Na de twee prikken zijn 99 procent van de gevaccineerde kinderen beschermd tegen het virus.”
“Dat betekent ook dat ongeveer één procent van de gevaccineerde kinderen de infectie alsnog kan krijgen. Het ziekteverloop zal in die kinderen meestal vrij mild zijn. Mocht je de mazelen echt krijgen of gekregen hebben, dan ben je daarna levenslang beschermd.”
Waarom er toch zoveel zorgen zijn rondom de mazelen, is omdat het virus enorm besmettelijk is. “De kans dat je als onbeschermd persoon mazelen krijgt wanneer iemand in je omgeving het heeft is bijna 100%. Het mazelenvirus is daarmee een van de meest besmettelijke virussen die we kennen”, benadrukt De Swart. “Besmettingen spelen daarom op bij een zwakke plek in het vaccinatieprogramma.”
De viroloog legt uit dat de mazelen onder andere worden overgedragen door kleine waterdruppeltjes in de lucht. “Er zijn zelfs gevallen bekend dat iemand besmet is geraakt in een wachtkamer, waar een uur ervoor iemand met mazelen rondliep.”
Naast dat het virus zo besmettelijk is, is het virus in het eerste stadium van een besmetting lastig te herkennen. “Het virus heeft een lange incubatietijd, één tot twee weken”, vertelt De Swart.
“Het begint met koorts, hoesten of een snotneus. In sommige gevallen hebben mensen ook pijn aan de ogen, veroorzaakt door ontsteking van het slijmvlies rond het oog. Dit maakt dat mazelenpatiënten heel gevoelig kunnen zijn voor licht”, licht De Swart toe. “Pas een paar dagen later volgt die typische rode huiduitslag waar we de mazelen het beste aan kunnen herkennen.”
OMT: mazelengolf in Nederland kan in enkele jaren al toeslaan
Mensen die besmet zijn geraakt met het mazelenvirus zijn al ongeveer vier dagen vóór tot vier dagen na het ontstaan van de typische rode vlekken besmettelijk. “Dit maakt het lastig om verspreiding tegen te gaan. Vaak weet je pas dat je de mazelen hebt als je al meerdere dagen besmettelijk bent.”
Volgens de viroloog is het verloop van de ziekte mazelen niet zozeer de reden waarom het mazelenvaccin is opgenomen in het vaccinatieprogramma. “Laten we vooropstellen dat je je zeker hondsberoerd kunt voelen door de mazelen”, benadrukt de viroloog. “Maar het heeft een andere reden en dat heeft voornamelijk te maken met wat het virus doet in het lichaam.”
“Het vervelende is dat het virus de cellen van het afweersysteem infecteert. Ieder virus heeft cellen van een gastheer nodig om te groeien. Waar een verkoudheidsvirus hiervoor longcellen gebruikt, gebruikt het mazelenvirus de witte bloedcellen”, licht De Swart toe. “En dit zijn de soldaten van ons afweersysteem.”
“Om het virus te bestrijden moet het afweersysteem de geïnfecteerde cellen dood maken. Aangezien dit de geheugencellen van het afweersysteem betreft, waarin is opgeslagen welke infecties je eerder in je leven hebt gehad, wordt de afweer tegen andere infecties verzwakt”. vertelt De Swart.
“Zo kun je sneller een longontsteking, diarree of een middenoorontsteking krijgen. Het afweersysteem kan deze schade wel weer herstellen, toch heeft je lichaam daar even voor nodig. Dit kan wel één tot twee jaar duren.”
Daarnaast wijst De Swart op het risico op een infectie van het centrale zenuwstelsel, het mazelenvirus is dan terechtgekomen in de hersenen.
De Swart benadrukt dat de kans dat je kind dit krijgt heel erg klein is. “Een heel kleine groep van kinderen die in hun eerste levensjaar zijn besmet met het mazelenvirus, krijgt een paar jaar na de infectie neurologische symptomen. Zo kan het kind bijvoorbeeld minder goed leren op school. De infectie verspreidt zich steeds verder en uiteindelijk kan dit leiden tot een coma en overlijden. Dit is onomkeerbaar.”
De viroloog benadrukt dat dit zeker een van de voornaamste redenen is geweest om de mazelen op te nemen in het vaccinatieprogramma. “Dit soort gevallen wil je gewoon voorkomen.”
“Omdat het virus zo enorm besmettelijk is en minder mensen zich vaccineren, niet alleen bij ons maar ook in de landen om ons heen. De kans dat het virus dan door reizigers wordt meegenomen naar ons land neemt toe, waardoor iedereen die (nog) niet beschermd is de ziekte kan krijgen”, licht De Swart toe.
“De vaccinatie werkt daarom het best als de vaccinatiegraad hoog is: je beschermt dan niet alleen jezelf maar ook anderen om je heen. Wat ik nu als viroloog zie, is een typisch voorbeeld van de preventieparadox. Al zó lang laten mensen hun kinderen vaccineren tegen mazelen, waardoor de zichtbaarheid van de ziekte afneemt. Mensen vergeten dat het bestaat en vergeten de risico’s ervan.”
Arjen Lubach over niet vaccineren mazelen: 'Je eigen kind ziek maken is tot daar aan toe, maar je brengt ook andere kinderen in gevaar'
