Op 4 oktober 1992 stort een vrachtvliegtuig van luchtvaartmaatschappij El Al op twee flats in de Bijlmer in Amsterdam. Jaren later wordt er een parlementaire enquête gehouden over de Bijlmerramp, maar meerdere vragen blijven onbeantwoord.
Afgelopen dinsdag nam de Tweede Kamer een motie van Kamerlid Pieter Omtzigt aan om geheime archiefstukken van de Bijlmerramp alsnog openbaar te maken. Bijlmerbewoner Lony Wesseling (76): “Dan komt er eindelijk duidelijkheid.”
Wesseling weet nog goed waar ze was op de bewuste oktoberdag, vertelt ze aan LINDA. “We reden met ons gezin, mijn kinderen waren toen tieners, door de Bijlmer. Toen we nog maar een paar honderd meter van ons huis waren, zagen we ineens iets uit de lucht vallen. Al snel werd de auto omgeven door zwarte wolken en vielen er brandende dingen op het dak van de auto. Heel beangstigend.”
Het gezin rijdt meteen naar huis (“we zagen honderd, misschien wel duizenden mensen rennen onderweg”) en doet alle ramen en roosters dicht. De hele avond zijn er sirenes. “Ik vond het op dat moment vooral verschrikkelijk voor de slachtoffers. Maar daar hoorde ik niet bij, dacht ik toen nog. Pas een paar weken later merkte je dat het toch ook impact had op de rest van de buurt. Als er een vliegtuig over vloog, bleef iedereen staan kijken of dat wel in de lucht bleef.”
Talisia Misiedjan blikt terug op Bijlmerramp: 'Heel veel geluid en mama die mij oppakt'
Ondanks die angst neemt het vliegverkeer boven de Bijlmer niet af, maar juist toe. Een paar weken later gaat de winterregeling in en vliegen er 40 procent meer vliegtuigen boven de wijk. “Ik zat al in het bestuur van de bewonersvereniging en heb contact gezocht met andere verenigingen. We organiseerden een buurtvergadering, waar veel mensen op af kwamen.” Naar aanleiding daarvan wordt de Werkgroep Vliegverkeer Bijlmermeer opgericht, waar Wesseling secretaris van wordt.
Dertig jaar lang houdt de werkgroep zich niet alleen bezig met de veiligheid van de buurt in relatie tot het vliegverkeer, maar ook met het verkrijgen van antwoorden over de ramp. “We begonnen bij de Rijksluchtvaartdienst, die ons doorverwees naar Schiphol. Maar Schiphol wees weer naar de Rijksluchtvaartdienst. We hadden al snel door dat we eigenlijk gewoon bij de politiek moesten zijn.”
En die politiek is nu eindelijk eensgezind over het onderwerp, ziet Wesseling. “Alle stukken rondom de Bijlmerramp zijn nu opgeslagen in het Nationaal Archief, waar ze 75 jaar niet toegankelijk zijn. Dat is veel te lang. Als je al die jaren wacht met het openbaar maken, is er straks niemand meer die daar commentaar of kritiek op kan leveren. Daarom is het een goede zet dat die motie nu is ingediend. Ik vind het bijzonder dat alle partijen unaniem de motie hebben aangenomen.”
De vragen die de buurtbewoners hebben gaan vooral over de vrachtlijsten van het vliegtuig. “Er is altijd gezegd dat het voornamelijk om bloemen, parfum en computers ging, maar later ontdekten we dat er ook militaire goederen aan boord waren. Zaten daar ook dingen tussendie slecht zijn voor de gezondheid? Een deel van de buurtbewoners meent gezondheidsklachten te hebben gekregen na de ramp. Voor hen is het fijn om duidelijkheid te krijgen. En dat geldt voor alle betrokkenen. Als je dingen weet, kun je ze een plekje geven. Dat lukt niet zolang je het idee hebt dat er nog informatie wordt achtergehouden.”
30 jaar na de Bijlmerramp: veel verdriet, vragen en onbegrip
De motie betekent dan ook veel voor de buurtbewoners, ziet Wesseling. Toch is ze er nog niet helemaal gerust op dat de archiefstukken ook echt openbaar worden gemaakt. In eerste instantie mag alleen het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI) de stukken inzien, dat de minister vervolgens moet adviseren over wat wel en niet kan worden gepubliceerd. Bovendien moet er rekening gehouden worden met internationale luchtvaartregels.
“Ik hoop niet dat het ACOI al te veel beperkingen op gaat leggen. Ik heb er nog niet 100 procent vertrouwen in dat we alle informatie krijgen die we willen. Dat is nog even spannend. Maar dat de politiek zo unaniem is, is een goed teken”, vindt Wesseling.
De Werkgroep Vliegverkeer Bijlmermeer is inmiddels opgegaan in het Platform Vliegoverlast Amsterdam, dat onverminderd strijdt tegen overlast voor bewoners. Wesseling is geen bestuurslid meer. “Maar als er updates zijn, spring ik meteen in de bres. Zoals toen bekend werd dat de Kamer ging vergaderen over die motie. De ochtend nadat ik dat had gehoord, werd ik om vier uur wakker. Om vijf uur zat ik al achter de computer om alle fractievoorzitters aan te schrijven.”
Door de jaren heen heeft ze bovendien een enorm archief verzameld, van jaarverslagen van de werkgroep tot allerlei rapporten van bijvoorbeeld Schiphol en KLM. Daar wil ze eigenlijk wel vanaf, vooral zodat haar kinderen later niet met al het papierwerk achterblijven. “Gisteren is er iemand van het Stadsarchief Amsterdam langs geweest. Zij komen alles binnenkort ophalen. De dingen die nuttig zijn, worden gratis beschikbaar gesteld voor alle Amsterdammers. Dat vind ik een mooi idee.”
Serie 'Rampvlucht' doet dertig jaar na Bijlmerramp stof opwaaien: 'Zal de doofpot ooit opengaan?'
