Van woningcrisis tot energietransitie en natuurbehoud: het platteland staat momenteel voor veel uitdagingen. In het Gelderse Nijbroek kochten inwoners daarom samen een verlaten erf om zélf de eerste stap te zetten.
Starterswoningen én het landschap beschermen? Check. Zelf energie opwekken? Wordt aan gewerkt, vertellen betrokkenen aan LINDA.nl.
Samen met vrienden of vreemden een boerenerf nieuw leven in blazen: erfdelen is in opkomst. Maar in Nijbroek – een dorp van ruim 700 inwoners bij Deventer – speelt het verlangen naar landelijk wonen geen rol. Een groep inwoners zag een uitgebrande boerderij aan de Middenweg als een kans om de regie over hun omgeving ook in de toekomst in eigen hand te houden.
Of je er nu een evaluatie van de Europese Unie of van het Planbureau van de Leefomgeving bij pakt – het platteland wordt steeds weer genoemd. De politiek kijkt niet alleen naar de polder wanneer het gaat over windmolens en zonnepanelen, maar ook de stikstofcrisis speelt zich er grotendeels af. Daarnaast kampen dorpen vaak met vergrijzing, weinig banen en een gebrek aan (betaalbare) woningen.
Genoeg te doen, wist ook Harry Zwiers, voorzitter van de Coöperatie Polder Nijbroek. Hij woont al 36 jaar in het dorp. Binnen die belangenvereniging van inwoners bestond al langer het idee om op te schrijven waar Nijbroek naartoe wilde. Samen met de gemeente Voorst, waar het dorp onder valt, ontwikkelden ze een toekomstvisie. Waar moet Nijbroek over tien jaar zijn?
Foto’s van het erf van Open Kaart. De tekst gaat hieronder verder.
Samen met andere gezinnen een boerderij kopen: 'erfdelen' is in opkomst
In de toekomstvisie komen enkele grote thema’s naar voren. “We willen in ieder geval meer zelf kunnen bepalen hoe het hier gaat”, zegt Zwiers. Zo pleiten de inwoners voor meer biodiversiteit in de polder, en vinden ze dat er in Nijbroek te weinig woningen worden gebouwd. “Al wonen er niet heel veel mensen, alles in de dorpskern is bezet. Vervolgens komen er te weinig woningen bij die voor jongeren betaalbaar zijn. Het is voor hen daardoor heel moeilijk om hier een huis te krijgen.”
Architect Hanneke Stenfert komt uit Nijbroek, maar woont nu in Rotterdam. Samen met haar ontwerpbureau Open Kaart hielp ze de inwoners vorm te geven aan hun ideeën voor de toekomst. Aan het einde van dat traject hebben de dorpelingen een gebiedscoöperatie opgericht, vertelt ze. “Zo konden ze zelf projecten beginnen en handen en voeten geven aan hun toekomstvisie.”
Met particulier geld van inwoners koopt de coöperatie een erf op dat al jaren leeg stond. “Velen waren bang dat er een intensief boerenbedrijf bij de ingang van het dorp zou komen, of dat het opgekocht zou worden door buitenstaanders”, zegt Stenfert. “Ze wilden de regie in eigen hand houden en zeiden: we gaan het herontwikkelen, en er een gedeeld erf van maken met vijf woningen.”
Stenfert maakt het ontwerp voor het erf. De betrokken Nijbroekers gaan er zelf niet wonen, benadrukt ze. “Ze willen iets toevoegen wat het gebied nodig heeft, en specifiek ruimte maken voor jongeren. Je kunt wachten tot er iets gebeurt, of zelf actief instappen. Dat is wat zij hier doen.” Op het erf komen twee sociale huurwoningen, twee koopwoningen in het middensegment en één woning in het hogere segment.
Het ontwerp van Open Kaart. De tekst gaat hieronder verder.
Maar ook aan het landschap wordt gedacht. Zo gaat de werkgroep Rijk Landschap van de coöperatie de bestaande boomgaard uitbreiden, vertelt Zwiers. “Daar staan nu appel- en perenbomen in, maar we denken ook aan notenbomen en bessenstruiken. Het idee is dat de bewoners een stukje moestuin nemen en dat de inwoners van Nijbroek daar ook gebruik van maken. De coöperatie kan faciliteren dat we daar dan samen lokale producten uit Nijbroek maken, zoals jam of cider.”
Zijn dochter, Romy Zwiers, is als landschapsarchitect bij het project betrokken. “Heel leuk dat twee jonge vrouwen die zijn geboren en getogen in Nijbroek samen het ontwerp maken”, zegt haar vader. Zij zorgt er samen met Stenfert voor dat het ontwerp het polderlandschap aanvult en niet aantast. “Ik vond het meteen tof om iets te doen voor het dorp waar ik vandaan kom”, zegt Romy Zwiers. “Ik werk altijd vanuit de geest van het landschap – en de polder van Nijbroek is heel bijzonder.”
Het team dat zich met het project bezighoudt. Door Rufus de Vries.
Meerdere enthousiastelingen hebben aangegeven graag op het erf te willen wonen, vertelt Harry Zwiers. “De huurwoningen zijn speciaal voor starters bedoeld. Inmiddels hebben al negen mensen zich aangemeld.” Uiteindelijk komen er mensen met verschillende inkomens en leeftijden op het erf terecht. Best een uitdaging, weet hij. “In het dorp kun je je nog aan elkaar onttrekken, maar dat is hier wat minder makkelijk. Mensen zullen daarom wel moeten aangeven hoe ze het voor zich zien om op een gezamenlijk erf te wonen én het samen te onderhouden.”
Voor nu is de coöperatie even druk genoeg met het erf, zegt Zwiers. Maar er zitten nog genoeg andere plannen in de pijplijn. “We gaan bijvoorbeeld nog vijf of zes hectare land achter het erf opkopen. We willen daar dan aan agrarisch natuurbeheer doen, en het zou mooi zijn als mensen er straks kunnen wandelen en recreëren.”
Met oog op de landelijke opgave, wil de coöperatie ook zelf energie gaan opwekken. “Met vier hectare aan zonnepanelen kun je eigenlijk de hele polder Nijbroek van energie voorzien”, vertelt Zwiers. Ze willen beginnen met twee hectare achter het erf. “We zijn daar nu over in gesprek met de buurt, want er is nog wel wat weerstand tegen. Maar als we het niet zelf doen, komt straks de overheid binnen en leggen ze een verplichting op. Nu kunnen we nog zelf bepalen waar, wanneer en hoe.”
Wél een eigen huis, maar nooit alleen in een woongroep: 'Een gemeenschap, geen commune'
