Stichting Open Nederland

Open Nederland is een private stichting die losstaat van de overheid en wordt geleid door voormalig generaal Tom Middendorp, schrijft Follow the Money. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft hen de opdracht gegeven de ‘sneltestsamenleving’ te organiseren. Door een landelijke testinfrastructuur op te zetten en deze te verbinden met de Corona-app, moet bezoek aan dierentuinen of theaters weer mogelijk worden.  De stichting krijgt hiervoor verspreid over 2021 honderden miljoenen van het ministerie.

Open Nederland kan de aanbesteding van dit geld volgens Follow the Money  ‘volledig naar eigen inzicht’ bepalen. De bestuurders mogen ook hun eigen vergoeding kiezen. Het is ‘onduidelijk’ hoe de overheid ondertussen toezicht houdt op de aanbesteding van het geld. De stichting heeft geen raad van toezicht, blijkt uit het Handelsregister. Ook is in de statuten ‘niets te vinden’ over transparantie, verantwoording of eisen aan de besteding van het geld.

Lees ook
Redacteur Isabel test de corona-zelftest: ‘Geen idee of ik diep genoeg ga‘

“In een notendop komt het erop neer dat Middendorp, samen met twee consultants, vrij spel heeft om een enorme publieke opdracht privaat uit te voeren”, zegt Follow the Money-journalist Eelke van Ark in het NOS Radio 1 Journaal. De opdrachtbrief van het ministerie aan de stichting zou duidelijkheid moeten geven over de opgestelde regels, maar deze is niet openbaar.

Testevenementen

Open Nederland en het ministerie van VWS gaven geen inhoudelijke reactie op de vragen van Follow the Money zelf. Maar bestuurder Middendorp benadrukt dinsdag tegen NOS dat Open Nederland als non-profitstichting met “een duidelijke opdracht” werkt die is vormgegeven door het ministerie. Volgens Middendorp legt de stichting dan ook verantwoording af “voor elke rekening”. Een externe accountant zou de boekhouding controleren.

Volgens Follow the Money had de opdracht aan de stichting ook openbaar aanbesteed moeten worden. Dit houdt in dat iedereen de kans had moeten krijgen om deze dure opdracht binnen te halen, en dat deze niet direct verstrekt had mogen worden aan Stichting Open Nederland. ‘De constructie oogt onrechtmatig en erg onprofessioneel,’ zegt Elisabetta Manunza, hoogleraar aanbestedingsrecht aan de Universiteit Utrecht, tegen het platform.

Open Nederland organiseert alleen deze maand al ruim vierhonderd testevenementen. Deze vinden onder andere plaats in dierentuinen, theaters en musea. De stichting benaderde daarvoor alleen het Baarnse Lead Healthcare, dat deze maand ongeveer 200.000 sneltesten mag uitvoeren. Twintig testbedrijven stellen nu dat dit bedrijf onterecht is voorgetrokken, schrijft Trouw. Zij spannen daarom een kort geding aan tegen de stichting.

Openbare aanbesteding

De testbedrijven wijzen erop dat de overheid ook hier officieel een openbare aanbesteding had moeten organiseren. De aanbesteding is daardoor volgens de bedrijven nu juridisch onjuist. Lead Healthcare verklaart tegen Trouw dat zij als enige op korte termijn een groot aantal testlocaties konden opzetten. De andere testbedrijven zeggen echter dat zij dit ook hadden kunnen doen,  en dat ze zelfs meer testlocaties hebben dan Lead Healthcare.

Lees ook
Testen en gáán: Keukenhof en ruim twintig monumenten open tijdens eerste pilotdag

Het ministerie van VWS en de stichting Open Nederland wilden ook niet reageren op vragen van Trouw. Middendorp zegt tegen NOS dat er alleen voor Lead Healthcare is gekozen voor de testfase van april. Volgens de stichting was het ‘een relatief kleine opdracht waar haast bij geboden was’.

In de toekomst zegt de stichting wel meer sneltestbedrijven in te schakelen om de capaciteit van 400.000 toegangstesten per dag te halen. Vorige week organiseerden ze volgens Follow the Money een openbare aanbesteding voor 120.000 testen per dag. Hier mogen ook andere bedrijven zich voor inschrijven. “Wij gaan zeker niet met één bedrijf aan de haal”, zegt Middendorp tegen NOS. “Iedere aanbieder is welkom. Ook lopen er aanbestedingen voor XL-teststraten en een helpdesk.”