Niet alléén een ontbrekend stofje in je brein: een nieuwe analyse over de oorzaken van depressie lijkt grote gevolgen te hebben voor het imago van antidepressiva. Maar zijn deze inzichten eigenlijk wel zo nieuw?
Niet bepaald, vertelt Christiaan Vinkers, psychiater en hoogleraar Stress en Veerkracht aan Amsterdam UMC, aan LINDA.nl.
Eind juli publiceerde het wetenschappelijke tijdschrift Molecular Psychology een analyse van zeventien studies naar de theorie die sinds de jaren ’60 stelt dat een serotoninetekort depressies veroorzaakt. Onderzoekers van verschillende Europese universiteiten concludeerden dat er ‘geen consistent bewijs’ is voor het verband tussen een lage serotoninespiegel en depressie. Wat wél de precieze oorzaken van de ziekte zijn, blijft onbekend. In de conclusie stellen de wetenschappers ook nog dat antidepressiva alleen vanwege een placebo-effect tegen depressies zouden werken.
Op social media doet de studie veel stof opwaaien. Zo schrijft zangeres en schrijver Aafke Romeijn op Instagram dat ze zich ‘al een week’ niet goed voelt na het lezen van het onderzoek. Zelf slikt ze al jaren antidepressiva, en in haar boek Ga gewoon wat leuks doen vertelt ze over haar chronische depressie. Romeijn is gefrustreerd dat we nog ’totaal niet’ blijken te weten wat depressie veroorzaakt en waar medicijnen dus op moeten inspelen.
“Er is altijd wel een debat gaande over antidepressiva”, begint psychiater Vinkers. “En dat is behoorlijk gepolariseerd.” Om misstanden tegen te gaan schreef hij het informatieve boek Hoe zit het nu echt met antidepressiva. “Inmiddels denkt geen enkele psychiater of wetenschapper meer dat depressie alleen wordt veroorzaakt door een simpel tekort aan een stofje.”
De studie is volgens Vinkers niet opzienbarend, maar bevestigt wat we al wisten. “Als we depressie konden linken aan één tekort aan een stofje in vele miljarden hersencellen, zou dat veel te simpel zijn”, zegt hij. Antidepressiva zou dan ineens de problemen van miljoenen mensen kunnen oplossen. “En je weet wat ze zeggen: if it sounds too good to be true, it probably is. Depressie is een heterogene naam voor een zeer gevarieerde aandoening met verschillende oorzaken: waarschijnlijk zowel in je psyche, als in je brein.”
Slapen is van levensbelang, zegt deze hoogleraar: 'Moet je beste vriend zijn'
Toch kunnen er mensen zijn die nog wél denken dat een serotoninetekort de enige of voornaamste boosdoener is, weet Vinkers. “Daarom is het goed dat we het erover hebben. Er zijn misschien ook artsen die in de spreekkamer te kort door de bocht communiceren, waardoor mensen er toch uithalen dat ze depressief zijn omdat er iets misgaat in de hersenen wat we niet helemaal begrijpen. Het is goed om kritisch te zijn, want niemand wíl antidepressiva slikken als het niet nodig is.”
Dat betekent niet dat antidepressiva niet kunnen werken, benadrukt hij. “Uit onderzoek blijkt dat ze gemiddeld genomen goed tegen depressie werken. Alleen weten we niet precies waarom. Antidepressiva zijn bij toeval gevonden, daarna is pas de hele theorie rondom serotonine gekomen.”
Melissa raakte per ongeluk zwanger na zware postnatale depressie: 'Pure paniek'
“Mensen roepen dan al snel: het is een farmaceutisch complot. Maar er zit geen patent op antidepressiva – het zijn gemiddeld erg goedkope medicijnen. Ook stijgt het gebruik de afgelopen 15 jaar in Nederland niet.” Eén miljoen Nederlanders gebruiken jaarlijks antidepressiva. Ongeveer 150.000 van hen zijn langdurige gebruikers. “Antidepressiva kunnen levens redden, maar soms werken ze ook niet. Het is daarom altijd goed om de plussen en minnen tegenover elkaar te zetten.”
Stel: je hebt van een arts gehoord dat je voor de rest van je leven antidepressiva moet slikken vanwege een serotoninetekort – klopt dat dan dus niet? “Je kunt altijd met je huisarts of psychiater bespreken of je misschien kunt stoppen”, zegt Vinkers. Maar ineens de pillen opbergen is een slecht plan. “Je moet het langzaam en voorzichtig afbouwen. Dat kan heel spannend zijn. Bij de een komen de klachten helaas terug, de ander kan stoppen zonder terugval.”
Het blijft “de eeuwige stammenstrijd”, zegt Vinkers: gaat er bij depressie iets mis in je brein, komt het door wat je hebt meegemaakt of je psyche? “Dat psychologische processen zoals piekeren belangrijk zijn, betekent niet dat de anderhalve kilo boven je ogen geen rol speelt. We moeten bij behandelingen gepersonaliseerd en integraal kijken: wat werkt voor wie? Dat doen we nu nog te weinig.”
De zin en onzin van voedingssupplementen: hoe slik je verstandig?
